Βασικές έννοιες και ορολογία

( βασική πηγή των σημειώσεων αποτελεί το Επιμορφωτικό Υλικό για τηνεπιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επομόρφωσης, Τεύχος 1, Γενικό Μέρος)

Μέθοδος διδασκαλίας: οργάνωση του μαθήματος και της συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού

Στρατηγικές διδασκαλίας : μέθοδοι διδασκαλίας και διδακτικές παρεμβάσεις

Μοντέλο διδασκαλίας : διδακτική πρόταση

Ομαδοσυνεργατική μάθηση:

·          οι κοινωνιοπολιτισμικές θεωρίες συνηγορούν υπέρ της οργάνωσης μαθημάτων στα οποία ευνοείται η κοινωνική αλληλεπίδραση και η συνεργατική, ομαδική μάθηση.

·         οργάνωση των μαθητών σε ομάδες : λαμβάνουμε υπόψη το μέγεθος των ομάδων, τον τρόπο αλληλεπίδρασης, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τον διδακτικό θόρυβο,τη διαχείρηση του χρόνου.

           ·           project: είναι εργασίες και σχέδια συνεργατικής έρευνας, δεν αποτελούν μεθόδους διδασκαλίας, μολονότι οδηγούν σε αποτελέσματα μάθησης. Είναι ομαδικές εργασίες που εκτελούνται σε σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα (μεγαλύτερο από μία διδακτική ώρα, μπορεί και μήνες)και αποσκοπούν στην παραγωγή ενός τελικού προιόντος, το οποίο αξιολογείται από τα μέλη της ομάδας. Έχει τα βασικά πλεονεκτήματα:

1.       τονίζει τη σημασία της διαδικασίας της μάθησης και όχι το αποτέλεσμα

2.       οι μαθητές θέτουν στόχους

3.       στηρίζεται στην ομαδική εργασία και στη συνεργασία

4.       κατευθύνεται από εσωτερικά κίνητρα μάθησης που γεννιούνται και ευδοκιμούν σε ένα περιβάλλον μάθησης.

5.       Διακρίνεται από άλλες μεθόδους γιατί : α)οργανώνεται γύρω από ένα κεντρικό ερώτημα ή πρόβλημα και β)απαιτεί ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα που αποτελεί την απάντηση ή τη λύση στο αρχικό ερώτημα ή πρόβλημα.
--------------------------------------------------------------------------------------

Problem solving = επίλυση προβλημάτων. Πρόβλημα αποκαλείται μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο προσπαθεί να επιτύχει ένα συγκεκριμένο σκοπό και πρέπει να βρει τα μέσα και τους τρόπους ώστε να τον πετύχει.

·         σαφώς διατυπωμένα προβλήματα -->αλγόριθμοι

·         ασαφώς διατυπωμένα προβλήματα ή ανοιχτά προβλήματα -->ευριστικές προσεγγίσεις
---------------------------------------------------------------------------------------

Η συμβολή των ΤΠΕ στην εφαρμογή των σύγχρονων διδακτικών μεθόδων:

α) ως προς το περιεχόμενο: το ψηφιακό υλικό (είτε από το διαδίκτυο είτε από άλλο μέσο, cd) αυξάνει τις δυνατότητες για  εύρεση και συνδυασμό πληροφοριών σε διάφορα θέματα.

β) ως προς την διεκπεραίωση και οργάνωση των πληροφοριών και στοιχείων που είναι απαραίτητα για την επεξεργασία του θέματος (π.χ. μια online συζήτηση μπορεί να τεθεί σε μια discussion list ή σε e-forum για μια ασύγχρονη συζήτηση ή σε ένα chat room για μια σύγχρονη συζήτηση, αλλά και μια ομάδα μαθητών αν επιθυμεί να σχολιάσει στοιχεία μια σελίδα ιστολογίου blog να είναι το κατάλληλο εργαλείο ή για ένα ομαδοσυνεργατικό progect η χρήση σελίδων wikis να είναι ενδεδειγμένη.

γ) ως προς το επίπεδο προέκτασης αυτών και άλλων καινοτόμων πρακτικών : κατάλληλα είναι τα Web Quests (ιστοεξερευνήσεις).
--------------------------------------------------------------------------------------

Διδακτικό σενάριο : η περιγραφή μιας διδασκαλίας με εστιασμένο γνωστικό αντικείμενο, συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και πρακτικές.

·         Μπορεί να έχει διάρκεια περισσότερο από μία διδακτικών ωρών.

·        Περιλαμβάνονται η αλληλεπίδραση και οι ρόλοι των συμμετεχόντων, οι αντιλήψεις των μαθητών, τα διδακτικά εμπόδια κ.α.

·        Μπορούν να συνδυάζονται περισσότεροι διδακτικοί πόροι (περισσότερα τουενός λογισμικά, σημειώσεις, όργανα, sites κ.α.

·        Υλοποιείται μέσα από μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (η δομή κάθε δραστηριότητας, οι ρόλοι διδάσκοντα -διδασκομένων, η αλληλεπίδρασή τους με τα μέσα και υλικά περιγράφονται στο πλαίσιο του σεναρίου.

Εκπαιδευτικές δραστηριότητες : είναι τμήματα του σεναρίου, εντάσσονται σε αυτό και μπορεί να είναι απλές, προηγμένες ή σύνθετες κλπ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαθεματικότητα : η ανάλυση ενός αντικειμένου σε σφαίρες που επεκτείνονται πέρα από τα όρια της μιας γνωστικής περιοχής προκειμένου η μελέτη αυτή να εγγραφεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο και να διασυνδεθεί με άλλες έννοιες. Στην εφαρμογή της η διαθεματική προσέγγιση πρέπει να παίρνει υπόψη της τον κάθετο και οριζόντιο συντονισμό των διδακτικών ενοτήτων

·        κάθετος συντονισμός: τα περιεχόμενα ενός μαθήματος μιας τάξης συντονίζονται με τα περιεχόμενα του ίδιου αντικειμένου, που διδάσκονται σε άλλες τάξεις. Επομένως οι διάφορες διδακτικές ενότητες διατάσσονται ιεραρχικά ή κατά βήματα ώστε τα επόμενα να στηρίζονται στα προηγούμενα και να μην υπάρχουν κενά στην κάλυψη ενός αντικειμένου.

·        οριζόντιος συντονισμός: ο εκπαιδευτικός σε κάθε διδακτική ενότητα ενσωματώνει γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες από διάφορες περιοχές και αντικείμενα.

Η διαθεματική προσέγγιση ευνοεί εργασίες τύπου σχεδίων συνεργατικής έρευνας (project) και την συζήτηση στην τάξη.

Διεπιστημονικότητα: η εμπλοκή περισσότερων από μίας γνωστικών περιοχών στη μελέτη ενός φαινομένου.
--------------------------------------------------------------------------------------------

Διδακτικό και επιμορφωτικό υλικό: ό,τι υλικό (έντυπο, ψηφιακό αλλά και αφίσες, χάρτες κλπ) πρόκειται να χρησιμοποιηθεί στη διδασκαλία.

·        επιμορφωτικό υλικό: α) απευθύνεται σε υποκείμενα επιμόρφωσης και προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά ενός μαθήματος, β) έχει έναν μη υποχρεωτικό χαρακτήρα, γ) αναμένεται να συνοδεύεται από επεξηγήσεις και δ) είναι πλουσιότερο από το διδακτικό.

·        διδακτικό υλικό: α) είναι πιο αυστηρό στη μορφή του, πιο αυστηρά δομημένο, β) δεν συνοδεύεται από εκτεταμένες επεξηγήσεις.
-----------------------------------------------------------------------------------

Κοινότητες Πρακτικής και μάθησης : τα μέλη των κοινοτήτων συγκροτούν ένα είδος κοινωνικού ιστού, ενός δικτύου στο οποίο οι δεσμοί αποκτούν ένα πιο γενικευμένο και όχι απρόσωπο χαρακτήρα. Αναπτύσσεται εκτός από το κοινωνικό και ένα γνωσιακό κεφάλαιο: η κατανεμημένη γνώση, η επιθυμία για επίλυδση των προβλημάτων που απασχολούν την Κοινότητα…Άρα οι κοινότητες Πρακτικής αποτελούν βασικό παράγοντα μάθησης.

Ψηφιακές Κοινότητες, Online Κοινότητες και Εικονικές (Virtual) ή Δικτυακές Κοινότητες: στηρίζονται στην ψηφιακά διαμεσολαβημένη επικοινωνία και υφίστανται χάρη στην ύπαρξη πληροφορικών δικτύων. Τα ψηφιακά περιβάλλοντα στα οποία στηρίζονται επιτρέπουν την σύγχρονη επικοινωνία με ήχο, βίντεο (Skype) ή κείμενο (chat). Ένα άλλο σύστημα που υποστηρίζει την σύγχρονη επικοινωνία είναι το elluminate. Tα συστήματα αυτά χρησιμοποιούνται για μαθήματα από απόσταση και e-learning. Τα περιβάλλοντα αυτά υποστηρίζουν και την ασύγχρονη επικοινωνία : όμιλοι ψηφιακών συζητήσεων (discussion lists), e-fora. Η σημασία των Online κοινοτήτων είναι τόσο μεγάλη ώστε να γίνεται αναφορά σε κοινωνική δικτύωση και έχει επινοηθεί ο όρος Web2.0 εξαιτίας των αλλαγών στη διαμοίραση των πόρων του διαδικτύου. Γνωστά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα είναι το Google Earth, Celestia, οι εννοιολογικοί χάρτες. Μια από τις μεγαλύτερες Online Κοινότητες είναι το MySpace. Πολλές Online Κοινότητες στηρίζονται σε φανταστικούς κόσμους, όπως το περιβάλλον Second Life.
---------------------------------------------------------------------------------------

Web2.0: είναι μια σειρά από εφαρμογές και περιβάλλοντα στο διαδίκτυο που είναι ανοιχτά στην πρόσβαση και ευνοούν τη συμμετοχή των χρηστών. Οι χρήστες επισκέπτονται ιστοσελίδες, σχολιάζουν, δημιουργούν δικές τους και διαμοιράζονται τους ψηφιακούς πόρους. Επειδή ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός κρίνεται απαραίτητος ο ψηφιακός εγγραμματισμός τόσο των εκπαιδευτικών, όσο και των μαθητών.
-------------------------------------------------------------------------------------

Ιστολόγια (Blogs): Τα ιστολόγια ξεκίνησαν ως προσωπικά ημερολόγια που τις αναρτήσεις του χρήστη μπορούσαν να τις σχολιάζουν οι επισκέπτες (ή οι εξουσιοδοτημένοι επισκέπτες) του ιστολογίου. Στη συνέχεια γνώρισαν μεγάλη άνθιση και μετατράπηκαν σε χώρους προσωπικής δημοσιογραφίας. Επιτρέπουν την ανάρτηση ανακοινώσεων σε αντίστροφη χρονολογική σειρά και την αναγραφή σχολίων για κάθε ανακοίνωση από τους επισκέπτες. Για τη δημιουργία ιστολογίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας απομακρυσμένος πάροχος υπηρεσιών, όπως το Google. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και περιβάλλοντα διαχείρησης της γνώσης, όπως το Moodle. Τα ιστολόγια έχουν ευρείες εφαρμογές στην εκπαίδευση καθώς μπορεί να αναρτηθούν ομαδοποιημένες πληροφορίες που αφορούν το μάθημα, να αναρτηθούν εργασίες, να υποβληθούν σχόλια δημοσίως από τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων, αν το επιτρέπι ο διαχειριστής,να δημιουργηθούν σύνδεσμοι με άλλα ιστολόγια.
-------------------------------------------------------------------------------------

Wikis: Πρόκειται για ιστοχώρους ή ιστοσελίδες στους οποίους οι χρήστες και όχι μόνο ο δημιουργός μπορούν να προσθέτουν ή να επεξεργάζονται το περιεχόμενο. Το πιο γνωστό προιόν των Wikis είναι η Wikipedia. Τα Wikis αποτελούν τα πιο κατάλληλα εργαλεία για την στήριξη ομαδικών δραστηριοτήτων (projects) και για την επίτευξη κοινών στόχων. 
-------------------------------------------------------------------------------------

Podcasts και Vodcasts: είναι ένα σύνολο από αρχεία ήχου (ή video στην περίπωση αυτή χρησιμοποιείται ο όρος vodcasts) τα οποία είναο διαθέσιμα στο Διαδίκτυο κυρίως μέσα από υπηρεσίες προσωπικής συνδρομής ( σύστημα RSS feed ή Atom) και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε Η.Υ ή άλλες συσκευές. Βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι οι χρήστες ενημερώνονται αμέσως όταν ανανεώνεται το περιεχόμενο των podcasts.Τυπικές χρήσεις τους σε εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι η εγγραφή (μαγνητοφώνηση-μαγνητοσκόπηση) και διανομή των σημειώσεων προς χρήση από σπουδαστές που είναι απόντες από το μάθημα, σε άτομα με ειδικές ανάγκες, σε εξ αποστάσεως μάθημα...
-------------------------------------------------------------------------------------

Εικονικοί κόσμοι- Virtual worlds: Ιδιαίτερα γνωστοί είναι το Second Life και το Open Simulator. 

Χώροι Κοινωνικής Δικτύωσης : FaceBook, MySpace, Twitter οι πιο γνωστοί. Άλλοι όπως το ning επιτρέπει στους χρήστες τη δημιουργία των δικών τους δικτύων και το linkedin που απευθύνεται κυρίως σε επαγγελματίες.

Folksonomy : η συλλογικότητα που δημιουργείται στο πλαίσιο των διάφορων ψηφιακών Κοινοτήτων δημιουργεί νέες κοινωνικές πρακτικές. Η ιδέα της έμμεσης αξιολόγησης των ψηφιακών πόρων και την ανάδειξη των πλέων σημαντικών βρίσκει πολλές γενικεύσεις και είναι γνωστή με την ονομασία folksonomy. 

RSS readers: ονομάζονται ορισμένες διαδικτυακές εφαρμογές που συγκεντρώνουν ψηφιακούς πόρους από διάφορες πηγές σε μια θέση (σε μια εξειδικευμένη ιστοσελίδα) ώστε να είναι πιο εύκολη η ανάγνωσή τους.
----------------------------------------------------------------------------------------

Αρχειοκατάλογοι (Directories) : Σε αντίθεση με τις μηχανές αναζήτησης που παραπέμπουν σε εκατομμύρια ιστοσελίδες, οι αρχειοκατάλογοι προσφέρουν ένα περιορισμένο και κατηγοριοποιημένο σύνολο θεμάτων σε αλφαβητική σειρά για εύκολη αναφορά και πλοήγηση. Από τους πιο δημοφιλείς είναι: Yahoo, in.gr, dmoz.org.

Μηχανές αναζήτησης: Θέτεις ένα ερώτημα με λέξεις και η μηχανή σου παρουσιάζει μια λίστα κειμένων που ικανοποιούν την απαίτησή σου. Οι πιο γνωστές: Google, Yahoo, MSN, Lycos…

Εργαλεία μετα-αναζήτησης: Πρόκειται για ταυτόχρονη πρόσβαση σε πολλαπλές μηχανές αναζήτησης. Σου επιτρέπουν να θέσεις μια φορά το ερώτημα αλλά να λάβει χώρα η αναζήτηση σε πολλαπλές μηχανές αναζήτησης ταυτόχρονα. Η πιο γνωστή μηχανή είναι η metacrawler.com/

Παράμετροι αποτελεσματικής αναζήτησης: Για το σωστό προσδιορισμό θέτω συγκεκριμένα ερωτήματα, χρησιμοποιώ λέξεις –κλειδιά, κυρίως ουσιαστικά, εκφράζομαι με σαφήνεια, χρησιμοποιώ φράσεις όπου απαιτείται, προσέχω την ορθογραφία. Στη σύνθετη αναζήτηση η χρήση του:

AND=θέλω κείμενα που να περιλαμβάνουν και τους δύο όρους,

OR= κείμενα που περιλαμβάνουν τον ένα ή τον άλλο όρο,

NOT= αποκλείει την εμφάνιση συγκεκριμένων όρων στο αναζητούμενο κείμενο.

Επίσης κάνω χρήση φίλτρων. Ένα είδος φίλτρου είναι η απόληξη του URL. Έχουμε απολήξεις:

·        .com για εμπορικά

·        .edu για εκπαιδευτικά –ακαδημαικά

·        .org για οργανισμούς

·        .gov για κυβερνητικές σελίδες, ειδικά στις ΗΠΑ

·        .mil για στρατιωτικές πληροφορίες στις ΗΠΑ

·        .net για παροχείς internet

·        .info για πληροφορίες
------------------------------------------------------------------------------------

Webquests : Οργανωμένη δραστηριότητα με έντονο το χαρακτήρα της αναζήτησης, στην οποία όλη ή η περισσότερη από την απαιτούμενη πληροφορία που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές θα μεταφορτωθεί από το Διαδίκτυο. Υπάρχουν από την αρχή όλα τα βήματα που αφορούν τη συλλογή πληροφοριών, τη διαδικασία, την αξιολόγηση, ενσωματωμένα σε μια ενιαία συλλογή.

Τα στάδια δημιουργίας ενός WebQuest είναι:

• Εισαγωγή (Introduction)
• Εργασία ή Αποστολή (Task)
• Διαδικασία (Process)
• Αξιολόγηση (Evaluation)
• Συμπέρασμα (Conclusion)
• Σελίδα Δασκάλου (Teacher's corner)
• Πηγές (Resources)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

E-Portofolio (ηλεκτρονικός χαρτοφύλακας) : Αφορά την αξιολόγηση ανθρώπινου δυναμικού. Μπορεί να ισχύει και για την αξιολόγηση των μαθητών μέσω του ηλεκτρονικού φακέλου υλικού. Επιτρέπει στους διδάσκοντες να αξιολογήσουν την πρόοδο των μαθητών κατά τη διάρκεια χρονικών περιόδων που μπορεί να είναι και έτη.

E-Learning: ηλεκτρονική ή ψηφιακή μάθηση, ο όρος αυτός καλύπτει και μαθήματα που δεν στηρίζονται στο Διαδίκτυο. Βασικές σελίδες που παρέχουν εκπαίδευση από το Διαδίκτυο:

 http://telemathea.uom.gr Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Πρόκειται για ένα περιβάλλον ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης που προσφέρει ηλεκτρονική υποστήριξη στα μαθήματα ξένων γλωσσών αλλά και προγράμματα για την απόκτηση βασικών δεξιοτήτων.

 http://www.eap.gr Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Βασίζεται στην εκπαίδευση από απόσταση παρέχοντας προπτυχιακή και μεταπτυχιακή εκπαίδευση.

 http://www.e-school.com/ e-school. Προσφέρει εκπαίδευση από απόσταση σε πολλά αντικείμενα με έμφαση στην εκπαίδευση ενηλίκων.

Hardware: Υλικό

Software: Λογισμικό
--------------------------------------------------------------------------------------

Πολυμέσα (multimedia) : είναι οι εφαρμογές που συνδυάζουν πολλαπλά μέσα εκφοράς και αναπαράστασης της πληροφορίας σε μια ενιαία εφαρμογή. Κείμενο, εικόνα, ήχος, video, γραφικά, κινούμενη εικόνα και διαλογικότητα με τον χρήστη συνθέτουν τα πολυμέσα. Τα συστατικά των πολυμέσων:

• Υπερκείμενο : τα πολυμέσα ουσιαστικά τεμαχίζουν το συνολικό κείμενο σε επιμέρους τμήματα που συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, οι οποίοι ενεργοποιούνται μέσω συγκεκριμένων λέξεων, εικόνων ή φράσεων και δημιουργούν ένα υπερκείμενο.
• Εικόνες-Γραφικά: η εικόνα στις πολυμεσικές εφαρμογές αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα μετάδοσης πληροφοριών και βασικό εποπτικό μέσο για τη διδασκαλία. Οι εικόνες είναι ένα σύνολο από εικονοστοιχεία και διακρίνονται σε ψηφιογραφικές και διανυσματικές. Ψηφιογραφικές είναι όσες έχουν επέκταση JPG, BMP, GIF, TIF, PNG, JPEG κ.α. Διανυσματικές όσες έχουν επέκταση DXF, CDR, EPS, WNF κ.α.
• Κινούμενη εικόνα (animation) : πρόκειται για μια διαδοχή εικόνων που επιτελείται γρήγορα και δίνει την αίσθηση της κίνησης.
• Video: αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη δυναμική των πολυμέσων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε σε ψηφιακή, είτε σε αναλογική μορφή. Λόγω του υπερβολικού μεγέθους των αρχείων βίντεο χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι συμπίεσης των αρχείων (MPEG, MJPEG, DVI). Οι πιο γνωστοί τύποι ψηφιακού βίντεο είναι: οι MPEG, AVI, MOV.
• Ήχος: σε μια πολυμεσική εφαρμογή ο ήχος μπορεί να περιλαμβάνεται με τη μορφή μουσικής, ομιλίας ή ηχητικών εφέ. Ηπαρουσία ηχητικού υλικού προυποθέτει την ύπαρξη κάρτας ήχου στον υπολογιστή. Τα πιο φνωστά αρχεία ήχου έχουν επεκτάσεις WAV, MIDI. Το πιο δημοφιλές πρότυπο συμπίεσης ήχου είναι το MP3 που συνδυάζει καλή ποιότητα ήχου και εύκολη μεταφορά των ηχητικών αρχείων.

--------------------------------------------------------------------------------------

Λογισμικά Ανάπτυξης πολυμεσικών εφαρμογών :

• Εργαλεία δημιουργίας παρουσιάσεων: ένα αρχείο δημιουργημένο με μια εφαρμογή για κατασκευή παρουσιάσεων μπορεί να πάρει πολυμεσικό χαρακτήρα (PowerPoint, Impress, Prezi…).
• Εργαλεία συγγραφής (Authoring Tools): πρόκειται για προγράμματα συγγραφής πολυμεσικών εφαρμογών και ανάλογα με το πώς οργανώνεται και παρουσιάζεται το υλικό μπορεί να είναι εργαλείο συγγραφής βασισμένα σε κάρτες, σε εικονίδια ή στο χρόνο.
• Εγκυκλοπαίδειες : πολυμεσικής φύσης μπορεί να είναι οι εγκυκλοπαίδειες αλλά και τα λεξικά που βασίζονται σε πολυμέσα (Oxford, Longman).
• Διαδραστικοί πίνακες: είναι μια κατηγορία ψηφιακών, λευκών πινάκων που συνδέονται με έναν Η.Υ., απεικονίζουν την οθόνη του Η.Υ. σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να δεχθούν εντολές απευθείας από τον χρήστη. Υπάγονται στα ψηφιακά βοηθήματα για την στήριξη της διδασκαλίας και αποτελούν σημαντικά εποπτικά μέσα. Σαφώς βελτιώνουν τη διδασκαλία και τη μάθηση, θα πρέπει όμως να ληφθούν υπόψη και οι όροι χρήσης της τεχνολογίας, δηλ. οι τρόποι με τους οποίους χρησιμοποιείται η τεχνολογία στη διδασκαλία και στη μάθηση. Οι διαδραστικοί πίνακες προσδίδουν στο μάθημα τα χαρακτηριστικά μιας κοινής εργασίας αφού ότι συμβαίνει στο διαδραστικό πίνακα το παρατηρεί όλη η τάξη και επιτρέπουν την οργάνωση της διδασκαλίας σε μια κοινή επικοινωνιακή βάση.

• 
  
  ---------------------------------------------------------------------------------
  
  Λογισμικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διδασκαλία:
  
  

  • Επεξεργαστής κειμένου :αποτελεί ισχυρό εργαλείο διδασκαλίας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους. Μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα της διδασκαλίας ή το πεδίο για δραστηριότητες προγύμνασης και εξάσκησης (drill and practice). Εκτός από το Word υπάρχουν και άλλα λογισμικά με τις ίδιες περίπου δυνατότητες όπως το Write του ολοκληρωμένου πακέτου OpenOffice. Βασικές τεχνικές που προσφέρει ο επεξεργαστής κειμένου είναι η παρακολούθηση αλλαγών, η χρήση ορθογραφικού-γραμματικού ελέγχου, η εισαγωγή σχολίων, η χρήση εξωτερικών και εσωτερικών επερδεσμών, η αξοποίηση πινάκων, ο συνδυασμός εικόνας και κειμένου.

  
  

  • Λογισμικό υπολογιστικών φύλλων (Excel): αποτελεί λογισμικό υπολογιστικών φύλλων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά στη διδασκαλία αλλά και σε δραστηριότητες προγύμνασης και εξάσκησης (drill and practice). Εκτός από το Excel υπάρχουν και άλλα λογισμικά με παρόμοιεες δυνατότητες όπως το Calc του ολοκληρωμένου πακέτου OpenOffice. Βασικές τεχνικές του είναι η δημιουργία γραφημάτων σε μια ποικιλία διαφορετικών μορφών, η χρήση συνάρτησης αθροίσματος, μέσος όρος και ερμηνεία γραφήματος, χρήση της γραμμής εργαλείων σχεδίασης...Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί η χρονογραμμή σε διάφορα μαθήματα. Με το Excel μπορούν οι μαθητές να δημιουργήσουν χρονογραμμές χρησιμοποιώντας εικόνς και κείμενο προκειμένου να αποδώσουν πιστά μια περίοδο την οποία μελετουν και να αναδείξουν τους σημαντικούς της σταθμούς.

  
  

  • Λογισμικό παρουσιάσεων : Βασικό λογισμικό που μπορεί να στηρίξει μια διδασκαλία. Το PowerPoint είναι ένα λογισμικό που χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση. Εκτός από αυτό και το Impress του OpenOffice είναι ένα λογισμικό με παρόμοιες δυνατότητες.Ορισμένες τεχνικές στις ηλεκτρονοκές παρουσιάσεις είναι : η αποκάλυψη-επικάλυψη εικόνων, ο συγχρινισμός ήχου, κειμένου και εικόνας, η ψευδοκίνηση-ψευδο-animation, η αυτόματηεπίδειξη διαφανειών, η απλή επίδειξη εικόνων, ενσωμάτωση τεχνικών animation-video, η χρήση εξωτερικών υπερδεσμών, η χρήση VBA και πλήκτρων (Buttons).
  
  ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  Κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού:
   
  Α) με βάση τις υποκείμενες θεωρίες μάθησης και τις συνεπαγόμενες διδακτικές πρακτικές:
  ·        Καθοδηγούμενης διδασκαλίας (tutorials)- πρακτικής και εκγύμνασης (drill and practice) που στηρίζονται σε συμπεριφοριστικές και γνωστικές θεωρίες μάθησης.
  ·        Καθοδηγούμενης ανακάλυψης και διερεύνησης που στηρίζονται σε γνωστικές και κονστρουκτιβιστικές θεωρίες μάθησης.
  ·        Έκφρασης, επικοινωνίας, συνεργασίας, δημιουργίας, που στηρίζονται σε κονστρουκτιβιστικές και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης.
  
  Β) με βάση τις τεχνολογίες ανάπτυξης και τα παιδαγωγικά ρεύματα:
  ·        Λογισμικά που το πληροφορικό σύστημα λειτουργεί ως «δάσκαλος».
  ·        Λογισμικά που το πληροφορικό σύστημα λειτουργεί ως « μαθητής».
  ·        Λογισμικά που το πληροφορικό σύστημα λειτουργεί ως «συνεργάτης» του μαθητή ή ως εργαλείο μάθησης.
  
  Γ) με βάση μια γενικότερη κατηγοριοποίηση:
  ·        Λογισμικά και περιβάλλοντα που λειτουργούν ως απλές πηγές πληροφόρησης όπως: εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, ευρετήρια, «θησαυροί» με πλέον γνωστή την Wikipedia (http://www.wikipedia.org), βάσεις δεδομένων, ψηφιακές βιβλιοθήκες, εξειδικευμένες πύλες ή ιστοχώροι.
  ·        Λογισμικά για διδασκαλία (tutorials = διδακτικά): παράδειγμα αποτελεί το online σχολείο με δεκάδες διαφορετικών μαθημάτων.
  ·        Περιβάλλοντα πρακτικής και εκγύμνασης (drill and practice): τα πιο διαδεδομένα γιατί μπορούν να παρουσιάσουν αποτελέσματα βελτίωσης δεξιοτήτων. Περιλαμβάνουν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής που πολλές είναι online και δημιουργούν ένα τεστ ελέγχου. Η εξάσκηση και εκγύμναση μπορεί να είναι καθοδηγούμενη από το σύστημα το οποίο παίζει ένα ρόλο e-μέντορα ή ψηφιακού ειδικού.
  ·        Περιβάλλοντα διαχείρισης πολυμεσικού υλικού και δημιουργίας απλών εφαρμογών παρουσίασης όπως: το Impress, το PowerPoint.
  ·        Περιβάλλοντα προσομοίωσης: οι προσομοιώσεις είναι ρεαλιστικές όπως εξομοιωτές πτήσεως, ιατρικές επεμβάσεις.. Τα περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας(Virtual reality) επιτρέπουν την προσομοίωση περιβαλλόντων με πιστότητα υψηλού βαθμού. Τα περιβάλλοντα προσομοίωσης επιτρέπουν την ανάπτυξη στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων (problem solving) και υποστηρίζουν τις ερευνητικές δραστηριότητες.
  ·        Εργαλεία γενικής χρήσης: απλοποιημένα λογισμικά γενικής χρήσης.
  ·        Προγράμματα προσωπικής έκφρασης, δημιουργικότητας και φαντασίας: υποστηρίζουν την δημιουργικότητα των μικρών παιδιών και των ενηλίκων, που μπορεί να σχετίζεται με όλες τις μορφές γραπτού λόγου (αφήγηση, ποίηση ή άλλη), την καλλιτεχνική δημιουργία (ζωγραφική, μουσική, video…). Τυπικά τέτοια προγράμματα είναι το KidPix, το ελληνικό πακέτο «Πήγασος", το HyperStudio…
  ·        Ανοιχτοί μικρόκοσμοι: τα πλέον σημαντικά εκπαιδευτικά λογισμικά. Οι μικρόκοσμοι αποτελούν ανοιχτά περιβάλλοντα στα οποία υφίστανται μερικές βασικές οντότητες (όπως η χελώνα της Logo) και ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει νέες οντότητες, αντικείμενα, σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων και να μελετήσει τις αλληλεπιδράσεις τους.
  ·        Λογισμικά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα επικοινωνίας :
  1.      Λογισμικά επικοινωνίας και πρόσβασης σε κατανεμημένους ψηφιακούς πόρους: Skype, e-mail και online  συζητήσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί οι εκπαιδευτικές εφαρμογές που σχετίζονται με το Web2.0, όπως τα sites «κοινωνικής δικτύωσης» (social networking) που σχετίζονται με wikis, blogs αλλά και το YouTube (http://www.youtube.com) και το MySpace (http://www.myspace.com).
  2.     Λογισμικά διευκόλυνσης της πρόσβασης : υπάγονται ειδικά λογισμικά, εργαλεία και περιβάλλοντα τα οποία διευκολύνουν την πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους σε άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες. Εδώ ανήκουν και οι αυτόματοι μεταγλωττιστές.
  ·        Περιβάλλοντα ανάπτυξης εφαρμογών-Προγραμματισμός με γλώσσες προγραμματισμού: περιλαμβάνει τα περιβάλλοντα ανάπτυξης εκπαιδευτικών εφαρμογών, όπως οι γλώσσες προγραμματισμού C++ ή η γλώσσα Java αλλά και περιβάλλοντα ανάπτυξης όπως το Flash.
  ·        Λοιπές κατηγορίες: περιλαμβάνονται όλα τα είδη που δεν έχουν αναφερθεί στις προηγούμενες κατηγορίες, όπως τα εκπαιδευτικά παιχνίδια και οι εφαρμογές e-learning.Ανάλογα είναι και τα περιβάλλοντα  Google Earth (http://www.google.com/earth/index.html), Celestia (http://www.shatters.net/celestia), οι εννοιολογικοί χάρτες (http://cmap.ihmc.us). Επίσης τα ψηφιακά παιχνίδια: α) τα σοβαρά παιχνίδια (serious games) που προορίζονται για την εκπαίδευση και την κατάρτιση στελεχών επιχειρήσεων και β) τα εκπαιδευτικά (educational games) για μαθητές και σπουδαστές. Αλλά και συσκευές που χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς λόγους, όπως οι διαδραστικοί πίνακες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. 
  --------------------------------------------------------------------------------
  

  
  Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισμικού: συνδέεται συχνά με την πιστοποίηση του εκπαιδευτικού λογισμικού, δηλ. με την επίσημη επικύρωση της ποιότητάς του. Στην Ελλάδα πιστοποιούνται από τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης αλλά την επίσημη πιστοποίηση για τα εκπαιδευτικά λογισμικά χορηγεί το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο), το οποίο αξιολογείτα εκπαιδευτικά λογισμικά σε τρεις φάσεις: α) τεχνική, β) παιδαγωγική-διδακτική, γ) τελική αξιολόγηση σε πραγματικές συνθήκες  δηλ. μέσα στην τάξη. Κάποιες φορές η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού λογισμικού μπορεί να πάρει και κοινωνικό χαρακτήρα. Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αξιολόγηση αν πρόκειται για λογισμικό διδασκαλίας (tutorial)  είναι : η διδακτική του αποτελεσματικότητα, να εκτιμηθεί από τεχνική πλευρά και να αξιολογηθούν χαρακτηριστικά όπως η αξιοπιστία του, η «ρωμαλεότητά» του, ο βαθμός ανταπόκρισης στις προδιαγραφές του, η δυνατότητα να συνεργάζεται με άλλα λογισμικά, η διεπαφή , η ποιότητα του περιεχομένου, το πόσο σύγχρονο και επικαιροποιημένο είναι και πόσο γρήγορα μπορεί να ανανεωθεί.
  

  Ειδικότερα για μια συστηματική αξιολόγηση θα πρέπει να εξετασθούν στοιχεία όπως:
  ·        Ποιο είναι το γενικό θεωρητικό-εννοιολογικό πλαίσιο της αξιολόγησης.
  ·        Ποιοι είναι οι αντικειμενικοί στόχοι της αξιολόγησης.
  ·        Ποιους αφορά η αξιολόγηση δηλ. ποιοι θα είναι οι τελικοί αποδέκτες των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης.
  ·        Ποιοι θα αποτελέσουν τους αξιολογητές και με ποιο τρόπο θα επιλεγούν.
  ·        Ποια στρατηγική αξιολόγησης επιλέγεται: αναλυτική ή συνοπτική, ποσοτική, διευκρινιστική, συνδυασμένη…
  ·        Το είδος της αξιολόγησης που επιλέγεται.
  ·        Τα δεδομένα που προκύπτουν από την εμπειρία και τις προσωπικές εντυπώσεις των εκπαιδευτικών.

  Κριτήρια αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισμικού: 
  1.     Αξιολόγηση του περιεχομένου: του όγκου, της επιστημονικής εγκυρότητάς του, της δόμησης και της παρουσίασης του, της πληρότητάς του, του τρόπου παρουσίασης του, της γλώσσας και της αισθητικής του, της συμφωνίας του με τα πολιτιστικά και κοινωνικά δεδομένα.
  2.     Αξιολόγηση της παιδαγωγικής ή διδακτικής μεθόδου:  αξιολόγηση της θεωρίας μάθησης με την οποία μπορεί να συσχετισθεί ένα εκπαιδευτικό λογισμικό ή περιβάλλον. Είναι σκόπιμο να αξιολογηθεί η συμβατότητά του με το αναλυτικό πρόγραμμα της εκπαιδευτικής βαθμίδας.
  3.     Αξιολόγηση της διεπαφής (διεπιφάνειας) συστήματος-χρήστη: αν το περιεχόμενο του λογισμικού είναι κάποιου είδους διδακτικό υλικό, αν αυτό το υλικό είναι άρτιο στην εμφάνισή του (καλή ποιότητα εικόνων, φωτό και βίντεο) αλλά και από καθαρά διδακτική άποψη δηλ. να στηρίζει την μάθηση, να προκαλεί ερωτήσεις και απορίες, να διεγείρει το ενδιαφέρον του μαθητή. Η ευκολία εκμάθησης και διαχείρησής του αποτελούν σημαντικά στοιχεία της διεπαφής που πρέπει να αξιολογηθούν.
  4.     Αξιολόγηση μαθητή και μαθησιακού αποτελέσματος («διδακτική αποτελεσματικότητα»): αν βελτιώνει τις ικανότητες των μαθητών στην μάθηση.
  5.     Στήριξη της διδασκαλίας: η ύπαρξη μιας σχετικής βιβλιογραφίας, εγχειριδίων και λοιπού υποστηρικτικού υλικού είτε συνοδευτικού είτε ενσωματωμένου στο ίδιο το λογισμικό. Επίσης η δυνατότητα στήριξης του μαθητή με παροχή βοήθειας ανάλογα με τις ανάγκες του, πρακτικής εξάσκησης, διασύνδεσης με το διαδίκτυο, με ηλεκτρονικό φάκελο υλικού (e-portofolio)…αλλά και η δυνατότητα στήριξης του διδάσκοντος, όπως ημερολόγιο μαθημάτων, αξιολόγησης, δυσκολιών και προόδου των μαθητών, διαχείριση εκπαιδευτικών σεναρίων και ασκήσεων.
  6.     Αξιολόγηση κόστους: προμήθεια/προσαρμογή σε τοπικές συνθήκες, εγκατάσταση, χρήση, συντήρηση, αναβάθμισή του, η απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών…
  7.     Τεχνική αξιολόγηση: η λειτουργικότητα του εκπαιδευτικού λογισμικού, η αξιοπιστία, η ευχρηστία, η αποδοτικότητα, η ασφάλεια αλλά και η συμβατότητά του με άλλα λογισμικά.
  8.     Λοιπά θέματα
  ------------------------------------------------------------------------------------

  
  

  Κακόβουλα λογισμικά: όπως οι ιοί (virus, worms), οι Δούρειοι Ίπποι (Trojan Horses). Τα κακόβουλα λογισμικά περιλαμβάνουν επίσης τα sryware, adware, tracking cookies, dialers.

  Spyware: το λογισμικό που εγκαθίσταται λαθραία με στόχο να υποκλέψει πληροφορίες ή να ελέγξει την λειτουργία του υπολογιστή. Δεν διαδίδονται με πολλαπλασιασμό, δηλ. δεν αντιγράφουν τον εαυτό τους, ο Η/Υ δεν μεταδίδει την μόλυνσή του μέσω του δικτύου.

  Adware: χρησιμοποιείται περισσότερο για κάποιο πρόγραμμα που εμφανίζει διαφημιστικά μηνύματα.

  Cookies: τα λιγότερο κακόβουλα, είναι απαραίτητα για την ευκολότερη περιήγησή μας, όμως προωθούν τη διαφήμιση γι αυτό κάποια προγράμματα τα θεωρούν κακόβουλα.

  Dialers: δημιουργούν μια νέα τηλεφωνική σύνδεση στον Η/Υ και κάνουν κλήσεις σε αριθμούς υψηλής χρέωσης.

  Spam: είναι τα e-mail με ενοχλητικό περιεχόμενο, που συγκαταλέγονται ανεπιθύμητες διαφημίσεις για προιόντα, υπηρεσίες και sites.

  Phishing: είναι η προσπάθεια απόσπασης, υποκλοπής προσωπικών στοιχείων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε μη εξουσιοδοτημένες οικονομικές συναλλαγές.

  Προστασία: για την προστασία των ψηφιακών δεδομένων απέναντι στους ιούς απαραίτητη είναι η χρήση ενός firewall προγράμματος. Εκείνο όμως που εξασφαλίζει την καλύτερη προστασία είναι ο ίδιος ο χρήστης ο οποίος πρέπει να είναι προσεκτικός στις επιλογές του.
  -------------------------------------------------------------------------
  
   WordPress: Το WordPress είναι ένα σύγχρονο σύστημα διαδικτυακών δημοσιεύσεων και διαχείρισης περιεχομένου· μ’ άλλα λόγια, ένα μέσο για να φτιάξετε έναν ιστότοπο (site) ή ιστολόγιο (blog) ωραία και απλά και να δημοσιεύετε κάθε είδους περιεχόμενο: άρθρα, σκέψεις, φωτογραφίες, βίντεο, πληροφορίες για προϊόντα και υπηρεσίες – ό,τι θέλετε!

  Το WordPress διατίθεται δωρεάν και είναι ελεύθερο λογισμικό ανοιχτού κώδικα.
  
  Myspace: (προηγουμένως MySpace και My_____), είναι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, η οποία ανήκει στην εταιρεία Specific Media LLC και στον ποπ σταρ Τζάστιν_Τίμπερλεϊκ. Το Myspace ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2003 και εδρεύει στο Μπέβερλι Χιλς, στην Καλιφόρνια. Τον Αύγουστο του 2011, το Myspace είχε 33,1 εκατομμύρια ξεχωριστούς επισκέπτες στις Η.Π.Α.
  Το Myspace ιδρύθηκε το 2003 και εξαγοράστηκε από τη News Corporation τον Ιούλιο του 2005 έναντι $ 580 εκατομμυρίων. Από το 2005 μέχρι τις αρχές του 2008, το Myspace ήταν η μεγαλύτερη σε επισκεψιμότητα σελίδα κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο, και τον Ιούνιο του 2006 ξεπέρασε το Google ως η μεγαλύτερη σε επισκεψιμότητα ιστοσελίδα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Απρίλιο του 2008, το Myspace ξεπεράστηκε από το Facebook όσον αφορά τον αριθμό των μοναδικών επισκεπτών από όλο τον κόσμο, και τον αριθμό των μοναδικών επισκεπτών στις Η.Π.Α τον Μάιο του 2009. Από τότε , ο αριθμός των χρηστών του MySpace έχει μειωθεί σταθερά, παρά τις πολλές επανασχεδιάσεις. Το Δεκέμβριο του 2011, το Myspace κατετάγη 138ο σε επισκεψιμότητα.
  -------------------------------------------------------------------------------
  Υπερκείμενο: το κείμενο δομείται στον χώρο ως πολυεπίπεδο (σύνδεσμοι σε επιλεγμένες λέξεις του κειμένου μας ανοίγουν νέα παράθυρα που στο καθένα ξετυλίγεται μια διαφορετική ιστορία) και δεν αποτελεί  μια γραμμική οντότητα όπως στο χαρτί, ενώ είναι ιδιαίτερα εύπλαστο, καθώς μπορεί να το επεξεργαστεί ο καθένας ανά πάσα στιγμή.
  
  Πολυτροπικό κείμενο: το κείμενο δομείται από περισσότερους από έναν κώδικες επικοινωνίας. Έτσι δεν έχουμε μόνο γραφή αλλά σύνθεση με βάση ποικίλους σημειωτικούς τρόπους (γλώσσα, εικόνα, ήχος, βίντεο) για την δημιουργία του κειμένου. 
  
  Συμφραστικός πίνακας:  συμφραστικός πίνακας λέξεων είναι ένας αλφαβητικά οργανωμένος κατάλογος των σημαντικότερων λέξεων ή φράσεων ενός βιβλίου ή ολόκληρου του σώματος ενός γραπτού έργου. Τα λήμματα, τα οποία συνήθως περιλαμβάνουν όλους τους παραδειγματικούς τους τύπους (λημματοποίηση) συνοδεύονται από τα άμεσα συμφραζόμενά τους, έκτασης συνήθως ενός στίχου ή και ολόκληρης πρότασης, καθώς και τις αντίστοιχες παραπομπές. Πριν από την ψηφιακή εποχή μόνο για έργα πολύ μεγάλης σπουδαιότητας δημιουργήθηκαν συμφραστικοί πίνακες λόγω του απαιτούμενου χρόνου, του κόστους και της δυσκολίας που απαιτεί η δημιουργία τους. 
  -----------------------------------------------------------------------------------
   Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου/ Μάθησης (CMS και LMS): τα ΣΔΠ/ΣΔΜ επιτελούν λειτουργίες εγγραφής σπουδαστών, επικοινωνίας με αυτούς αποτίμησης της απόδοσης και ενεργοποίησης μαθησιακού υλικού. Επίσης δίνουν τη δυνατότητα για OnLine ανάρτηση υλικού, αξιολόγηση του σπουδαστή, φόρουμ συζητήσεων, προγραμματισμό μαθημάτων… Μερικά Συστήματα Διαχείρησης Μάθησης είναι τα : BlackBoard, Joomla, Moodle, E-class, PostNuke, Drupal.