ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ- ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

1. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ: επιχειρείται να πεισθεί λογικά ο δέκτης να υιοθετήσει τις απόψεις του πομπού και να ενεργήσει σύμφωνα με αυτές.

Μέσα πειθούς Επιχειρήματα	Τεκμήρια
Λογικές προτάσεις που συνήθως διευθετούνται σε κλιμακωτή σειρά για την απόδειξη μιας θέσης (ευρύς ορισμός). Είναι ένα σύνολο δομημένων προτάσεων / κρίσεων (προκείμενες) από τις οποίες προκύπτει ένα λογικό συμπέρασμα. 1. Παραγωγικός συλλογισμός 2. Επαγωγικός συλλογισμός 3. Αναλογικός συλλογισμός	Παραδείγματα Στατιστικά στοιχεία Πορίσματα ερευνών Εμπειρικές αλήθειες Παραθέματα Μαρτυρίες Γεγονότα (ιστορικά κ.ά.)
Κατάχρηση: παραλογισμοί ή παραλογικοί συλλογισμοί και τα σοφίσματα	Κατάχρηση: ανεξέλεγκτα/ ανεπεξέργαστα στοιχεία

 2. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ: επιχειρείται να ευαισθητοποιηθεί ο δέκτης για το θέμα που θίγεται, να βιώσει συναισθήματα (αγανάκτησης, οίκτου, ενοχής, ντροπής, φόβου, ικανοποίησης, εμπιστοσύνης, ενθουσιασμού κ.ά.), ώστε να ανησυχήσει, να προβληματιστεί και να παρακινηθεί να ενεργήσει ανάλογα. Ο πομπός λαμβάνει υπόψη του: α) σε ποιους απευθύνεται β) τη διάθεσή τους γ) τα αίτια που προκαλούν ένα συγκεκριμένο συναίσθημα.

Μέσα πειθούς :

·        Περιγραφή

·        Αφήγηση

·        Ποιητική γλώσσα/ μεταφορικός λόγος: σχήματα λόγου, λογοπαίγνια, δισημία,

·        Χιούμορ, ειρωνεία που συνήθως στρέφεται εναντίον των θέσεων του αντιπάλου

·        Ρητορικά ερωτήματα

Κατάχρηση της επίκλησης στο συναίσθημα, όταν κάποιοι εκμεταλλεύονται τα συναισθήματα, τις προκαταλήψεις, τα όνειρα, τις προσδοκίες του κοινού ανθρώπου, για να πετύχουν το σκοπό τους. (π.χ. κινδυνολογία).

3. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ

1. Επίκληση στο ήθος του Πομπού: Προβολή της εικόνας του ως έντιμου, αξιόπιστου, υπεύθυνου κ.λπ.

Μέσα πειθούς: Αξιόπιστος λόγος, λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός

2. Επίκληση στο ήθος του Δέκτη: Παρακίνηση της φιλοτιμίας του δέκτη με αναφορά στην ηθική και τις αρετές του.

Μέσα πειθούς: Άμεσος ή λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός

3. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: Προσπάθεια ηθικής μείωσης του αντιπάλου με αρνητικούς χαρακτηρισμούς για το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του.

Μέσα πειθούς :

·        Κριτικές

·        Κατηγορητήρια (αποδοκιμαστικά σχόλια, κατώτερους αξιολογικούς χαρακτηρισμούς

4. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ: επιχειρείται να τεκμηριωθεί η αξιοπιστία των απόψεων του πομπού και να ενισχυθεί η επιχειρηματολογία του μέσα από τη σοφία μιας προσωπικότητας ή μιας καταξιωμένης κοινωνικής ομάδας (π.χ. επιστημονική αυθεντία) ή ακόμη και μέσα από τη λαϊκή σοφία.

Μέσα πειθούς:

·        Αναφορά στα λόγια μιας προσωπικότητας

·        Αποφθέγματα, ρητά, γνωμικά, παροιμίες

Κατάχρηση της επίκλησης στην αυθεντία :

·        για να καλύψει ο πομπός την έλλειψη επιχειρημάτων.

·        όταν ο πομπός επικαλείται δημοφιλή πρόσωπα, τα οποία είναι αυθεντίες στον τομέα τους, αλλά δεν είναι ειδικοί στο θέμα που πραγματεύεται.

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ: Επιχειρήματα - Τεκμήρια - Συλλογισμοί
 

Συλλογισμός: η διαδικασία με την οποία ο  νους καταστρώνει ένα επιχείρημα

Διάκριση συλλογισμών

Α) Με βάση την πορεία που ακολουθά ο νους για να φτάσει στο συμπέρασμα:

1. Παραγωγικός συλλογισμός: Από το γενικό στο ειδικό ή από το όλον στο μέρος: Αρχίζουμε με μία γενική πρόταση που θεωρείται αληθής και με τη βοήθεια ενός ακόμη δεδομένου φτάνουμε σε μια άλλη πρόταση που επιβάλλεται με λογική αναγκαιότητα ως επακόλουθο (λογικό προϊόν) των προηγούμενων προτάσεων.

Π.χ. 1^η Προκείμενη: Τα φυτά είναι οργανισμοί (ΓΕΝΙΚΟ)

         2^η Προκείμενη: Η μηλιά είναι φυτό

         Συμπέρασμα: Η μηλιά είναι οργανισμός (ΕΙΔΙΚΟ)

2. Επαγωγικός συλλογισμός: Από το ειδικό στο γενικό ή από το μέρος στο όλον: Από το ειδικό και συγκεκριμένο συμπεραίνουμε (συνήθως πιθανολογούμε) για το γενικό και αφηρημένο.

Π.χ. 1^η Προκείμενη: Η μηλιά, η αχλαδιά… είναι οργανισμοί (ΕΙΔΙΚΟ)

        2^η Προκείμενη: Η μηλιά, η αχλαδιά… είναι φυτά

        Συμπέρασμα: Τα φυτά είναι οργανισμοί (ΓΕΝΙΚΟ -> ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΙΚΟ)

Κίνδυνος: η βεβιασμένη γενίκευση

Τέλεια - Ατελής Επαγωγή:

Τέλεια επαγωγή: (προκείμενες πλήρως/λογικά αποδεκτές και αποδεκτό/σίγουρο συμπέρασμα)

Ατελής επαγωγή: όταν έστω και μία ειδική προκείμενη δεν είναι πλήρης/αποδεκτή, έχουμε ατελές /πιθανό / όχι απόλυτα βέβαιο συμπέρασμα

3. Αναλογικός συλλογισμός: από το μερικό στο μερικό: από τα επιμέρους συμπεραίνουμε πάλι για τα επιμέρους. Ο αναλογικός συλλογισμός είναι συχνά πολύ ασθενής ως προς το βαθμό πιθανότητας.

Π.χ.1^η Προκείμενη: Κάποια καλή μαθήτρια βραβεύτηκε

       2^η Προκείμενη: Η Ελπίδα είναι καλή μαθήτρια

       Συμπέρασμα: Η Ελπίδα είναι πιθανόν να βραβευτεί

Κίνδυνος: μερικό / πιθανολογικό συμπέρασμα 

Συλλογιστική πορεία: μερικές δικλείδες ασφαλείας

Παραγωγική συλλογιστική πορεία: Αν αρχίζουμε τη συλλογιστική πορεία μας με μια γενική κρίση και καταλήγουμε σε μια επιμέρους που απορρέει λογικά από τη γενική κρίση, έχουμε παραγωγική συλλογιστική πορεία.

Επαγωγική συλλογιστική πορεία: Αν το συμπέρασμα ή η θέση απορρέει από επιμέρους κρίσεις και είναι μια γενικευτική κρίση, ανεξάρτητα από τη θέση στην οποία βρίσκεται (αρχή, μέση ή τέλος), έχουμε επαγωγική συλλογιστική πορεία, δηλαδή όταν η επιχειρηματολογία στρέφεται γύρω από την απόδειξη μιας κρίσης/ θέσης (αιτιολόγηση) τότε έχουμε επαγωγική συλλογιστική πορεία, επειδή τα αίτια αποτελούν επαγωγικά συμπεράσματα που προκύπτουν από εμπειρική παρατήρηση.

Προσοχή: Δεν έχει σημασία η θέση των κρίσεων στο χαρτί ή το λόγο, αλλά ποιες κρίσεις απορρέουν λογικά από μια άλλη (παραγωγικός συλλογισμός) ή ποια κρίση γενικευτική οικοδομείται από τις άλλες (επαγωγικός συλλογισμός). Το τυπικό, βέβαια, σχήμα συλλογισμών παρουσιάζει πρώτα τις προκείμενες κρίσεις (αυτό υποδηλώνει και η ονομασία τους: προ – κείμενες) και έπειτα το συμπέρασμα. Μπορεί όμως κάποιος στο λόγο του να προτάξει το συμπέρασμα και στη συνέχεια να το στηρίξει με προκείμενες.

Με απλά λόγια:

1. Εντοπίζουμε το συμπέρασμα

2. Αν το συμπέρασμα είναι γενικό, που προκύπτει από επιμέρους δεδομένα, τότε έχουμε επαγωγικό συλλογισμό.

3. Αν το συμπέρασμα είναι ειδικό, που προκύπτει από μια γενική θέση, τότε έχουμε παραγωγικό συλλογισμό

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

1. Παράδειγμα

Αν οι βιομηχανίες τσιγάρων δημοσιεύουν πάνω στα πακέτα ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία, τότε οι καπνιστές ευθύνονται οι ίδιοι για όποιο ρίσκο παίρνουν από το κάπνισμα.

Οι βιομηχανίες τσιγάρων δημοσιεύουν τις σχετικές προειδοποιήσεις πάνω στα πακέτα.

Επομένως οι καπνιστές ευθύνονται οι ίδιοι για όποιο ρίσκο παίρνουν από το κάπνισμα.

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ: από μια γενική υπόθεση καταλήγουμε σε ένα ειδικό συμπέρασμα

2. Παράδειγμα

«Η φαντασία είναι απαραίτητη για να καταλάβει κανείς την πραγματικότητα. Την αξία που έχει η φαντασία τη συναντά κανείς και στα μαθηματικά. Γιατί, για να αποδείξεις ότι κάτι ισχύει, πρέπει πρώτα να περάσεις από την υπόθεση ότι δεν ισχύει. Αυτό κι αν απαιτεί φαντασία».

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ: μια γενική κρίση που εφαρμόζεται σε μια επιμέρους επιστήμη.

3. Παράδειγμα (ημερ. επαν. 2004): Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η παράγραφος.  Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 5:

«Θεσμοί που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν με αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά – τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία – κινδυνεύει και αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής μας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση».

 ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ: μέσα από επιμέρους παρατηρήσεις καταλήγει σε γενικό συμπέρασμα, το οποίο όμως προτάσσεται.

4. Παράδειγμα:

Ο Γιάννης είναι πολύ ευγενικός.

Ο Γιάννης είναι Έλληνας.

Άρα, όλοι οι Έλληνες είναι πολύ ευγενικοί.

Επαγωγικός συλλογισμός με γενίκευση, ατελής επαγωγή (η γενίκευση είναι βεβιασμένη και μας οδηγεί με λογικό άλμα σε συμπέρασμα μη ασφαλές).

5. Παράδειγμα:

Στη χώρα α παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

Στη χώρα β παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

Στη χώρα γ παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

Οι χώρες α, β, γ, … είναι οι χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου.

Άρα, στις χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

Επαγωγικός συλλογισμός με γενίκευση, τέλεια επαγωγή (η γενίκευση μας οδηγεί σε ασφαλές συμπέρασμα).

6. Παράδειγμα:

Όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας οφείλονται αποκλειστικά στη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας.

 Επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο και αποτέλεσμα, ατελής επαγωγή. Μια ειδικότερη αιτία, η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας, παρουσιάζεται ως η κύρια και μοναδική αιτία όλων των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας (υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου αποτελέσματος).

7. Παράδειγμα:

 Η χρήση ναρκωτικών οδηγεί στο θάνατο.

Επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο και αποτέλεσμα, ατελής επαγωγή. Στο παράδειγμα, η αιτία (η χρήση ναρκωτικών) είναι δυνατό να οδηγήσει στο θάνατο (επαρκής αιτία), αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο (μη αναγκαία αιτία για την πρόκληση του αποτελέσματος).

Περισσότερες πληροφορίες: 

https://1lykkaisar.wikispaces.com/file/view/vb+tropoi+peithous.pdf

http://www.venetokleio.gr/school/userFiles/smitselos/pdf