Παραδείγματα σεναρίων στη Νεοελληνική Γλώσσα

1.  Πρόταση για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας

για το Γυμνάσιο με αξιοποίηση του Διαδικτύου

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ:

 Χριστίνα Βέικου

Ίνα Αναγνωστοπούλου

                                                                  Μαρία Κασκαντάμη

Τάξη: Γ' Γυμνασίου

Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα

Ενδεικτικός απαιτούμενος χρόνος: 1 διδακτική ώρα

ΓΕΝΙΚΕΣ  ΟΔΗΓΙΕΣ

Το παρόν σενάριο αφορά τη διδασκαλία της ενότητας 25: Μέσα Επικοινωνίας, και συγκεκριμένα  τη διδασκαλία των φαινομένων της κυριολεξίας και της μεταφοράς από το Μέρος Γ': Λεξιλόγιο Ι. Σημασιολογία. Η πολυσημία των λέξεων από το διδακτικό εγχειρίδιο Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο των Χ. Τσολάκη, Π. Κάνδρου, Ε. Λανάρη, Α. Μουμτζάκη και Δ. Τάνη (Αναθεωρημένη έκδοση 2002) – Τεύχος  Γ'.

Ο τρόπος προσέγγισης της συγκεκριμένης ενότητας όπως περιγράφεται εδώ αποτελεί απλώς μια ενδεικτική διδακτική πρόταση που σε καμία περίπτωση δε δεσμεύει τον διδάσκοντα. Ένας από τους στόχους της συγκεκριμένης διδακτικής προσέγγισης του μαθήματος είναι να μάθουν οι μαθητές να αξιοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο στο χώρο της διδακτικής της Γλώσσας. Ένας τέτοιος τρόπος διδασκαλίας-εκμάθησης του διδακτικού αντικειμένου αναμένεται να λειτουργήσει ως αφορμή για να αρχίσουν οι μαθητές να αποκτούν τη γνώση μέσα από συγκεκριμένες ιστοσελίδες του διαδικτύου που προσφέρονται για αυτό το σκοπό, και οι διδάσκοντες να αξιοποιούν κατά τη διδακτική πράξη τις δυνατότητες του διαδικτύου και του εκπαιδευτικού λογισμικού γενικότερα. Παράλληλα, διδάσκοντες και μαθητές θα αρχίσουν να εξοικειώνονται με ένα διαφορετικό τρόπο μάθησης – διδασκαλίας, ο οποίος διαφέρει σημαντικά από αυτόν που γνώριζαν  έως σήμερα. Εδώ ο ρόλος του διδάσκοντος είναι καθαρά «υποβοηθητικός», και η παρουσία του στην τάξη «διακριτική». Ο δάσκαλος γίνεται βοηθός και συνεργάτης των μαθητών που δουλεύουν σε ομάδες 2-3 ατόμων μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ακολουθώντας τις οδηγίες του φύλλου εργασίας που έχει δημιουργήσει ο καθηγητής. Στόχος τους να απαντήσουν στις ασκήσεις - ερωτήσεις που περιλαμβάνονται σε αυτό. 

ΓΕΝΙΚΟΙ   ΣΤΟΧΟΙ

Οι μαθητές

• εξοικειώνονται με τη χρήση λεξικών σε έντυπη και, κυρίως, σε ηλεκτρονική μορφή.
• μαθαίνουν να περιηγούνται τόπους του διαδικτύου που σχετίζονται με το αντικείμενο που μελετούν , να αναζητούν και να βρίσκουν την πληροφορία που τους ενδιαφέρει. Αυτή η διαδικασία τους  επιτρέπει να αυτενεργούν και να πειραματίζονται.
• διδάσκονται ότι υπάρχουν περισσότεροι του ενός τρόποι προσέγγισης ενός θέματος.
• αντιλαμβάνονται ότι το μάθημα της Γλώσσας δεν εξαντλείται στην αποστήθιση κανόνων ή στη «στεγνή» παράθεση κάποιων παραδειγμάτων ενός φαινομένου, αλλά συνδέεται άμεσα με την παραγωγή κειμένου (προφορικού και γραπτού) και επομένως με καθημερινές καταστάσεις επικοινωνίας (διαφήμιση, ρεπορτάζ, καταγραφή απόψεων, επιστολές κτλ.).
• μαθαίνουν να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους και με τον καθηγητή τους.
• ασκούνται στην παραγωγή κειμένου, και έτσι επιτυγχάνεται ο κατεξοχήν σκοπός του γλωσσικού μαθήματος.

ΕΙΔΙΚΟΙ  ΣΤΟΧΟΙ 

Οι μαθητές

• κατανοούν το φαινόμενο της κυριολεξίας και της μεταφοράς μέσα από τη χρήση.
• εξοικειώνονται με τη χρήση του λεξικού γενικά (μαθαίνουν να «διαβάζουν» το λήμμα, εξοικειώνονται με την έννοια του «ορισμού» και της «πολυσημίας» των λέξεων).
• εξοικειώνονται με τη χρήση του συγκεκριμένου ηλεκτρονικού λεξικού.
• ασκούνται στην αναγνώριση και στη χρήση του συγκεκριμένου φαινομένου μέσα από συγκεκριμένες ασκήσεις και εφαρμόζουν τα όσα διδάχτηκαν.

 

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΥΛΙΚΟ

Κατά τη διδασκαλία της ενότητας θα χρησιμοποιηθούν τα εξής:

Διδακτικό εγχειρίδιο:  Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο των Χ. Τσολάκη, Π. Κάνδρου, Ε. Λανάρη, Α. Μουμτζάκη και Δ. Τάνη (Αναθεωρημένη έκδοση, 2002)– Τεύχος  Γ'.

Τετράδιο, όπου οι μαθητές θα κρατούν σημειώσεις.

Λεξικά :  Καλό είναι να υπάρχουν στην τάξη α) ένα λεξικό της Νέας Ελληνικής, όπως το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών – Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) ή το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Γ. Μπαμπινιώτη),  και β) το Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης των H. Liddell & R. Scott.

Φύλλο Εργασίας :  Αποτελεί οδηγό εργασίας για τους μαθητές. Περιλαμβάνει ασκήσεις - ερωτήσεις προς απάντηση και οδηγίες πλοήγησης στο διαδίκτυο. 

Λογισμικό: Φυλλομετρητής (Internet Browser). Συγκεκριμένα από το διαδίκτυο θα χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρονική διεύθυνση www.komvos.edu.gr του Ηλεκτρονικού Κόμβου για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές υπάρχει ήδη ανοικτό το αρχείο ''diafimisi.tif'' που περιέχει τη διαφήμιση με την οποία αρχικά θα ασχοληθούν οι μαθητές. Οι μαθητές ακολουθώντας τις οδηγίες του φύλλου εργασίας το οποίο περιλαμβάνει ασκήσεις που στοχεύουν στο να κατανοήσουν οι μαθητές το φαινόμενο της κυριολεξίας και της μεταφοράς, μπαίνουν στον Ηλεκτρονικό Κόμβο για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα. Αναζητούν τους ορισμούς λέξεων στο ηλεκτρονικό λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Μανώλη Τριανταφυλλίδη που περιλαμβάνεται στον κόμβο αυτό, εντοπίζουν παραδείγματα χρήσης των λέξεων στα Σώματα Κειμένων του κόμβου (κείμενα δημοσιευμένα στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ), απαντούν δουλεύοντας συνεργατικά σε λεξιλογικές ασκήσεις διαφόρων τύπων, σχολιάζουν μια φωτογραφία χρησιμοποιώντας με μεταφορική σημασία λέξεις που τους δίνονται. 

ΕΙΔΙΚΕΣ  ΟΔΗΓΙΕΣ

H πρόταση διδασκαλίας που παρουσιάζουμε εδώ αποτελεί απλώς έναν «εναλλακτικό» τρόπο διδακτικής προσέγγισης της Ενότητας 25 του βιβλίου του ΟΕΔΒ «Νεοελληνική Γλώσσα», τεύχος Γ',  και συγκεκριμένα του φαινομένου  της πολυσημίας των λέξεων μέσα από την κυριολεξία και τη μεταφορά. Ο καθηγητής, κατά την επεξεργασία της ενότητας, μπορεί να επισημάνει  στους μαθητές την ευρύτατη χρήση της μεταφοράς στον καθημερινό λόγο, βασιζόμενος στα παραδείγματα του Φύλλου Εργασίας, τα οποία έχουν αντληθεί από κείμενα καθημερινής χρήσης της Ελληνικής.

 Ο διδάσκων θα πρέπει να έχει προετοιμάσει τους μαθητές του σε προηγούμενη διδακτική ώρα για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η επεξεργασία της ενότητας. Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν χωριστεί εκ των προτέρων σε ομάδες δύο ή τριών ατόμων και να γνωρίζουν ότι για την επεξεργασία του διδακτικού αντικειμένου θα βασιστούν στο Φύλλο Εργασίας, που θα τους δοθεί από την αρχή της διδακτικής ώρας και το οποίο θα συμπληρώσουν δουλεύοντας συνεργατικά.

 Επίσης, ο διδάσκων θα πρέπει να έχει ενημερώσει τους μαθητές σχετικά με το περιεχόμενο του Ηλεκτρονικού Κόμβου για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα και ειδικότερα για τα λεξικά που υπάρχουν στον κόμβο και για τον τρόπο αξιοποίησής τους, καθώς και για τα Σώματα Κειμένων (corpora), από τα οποία θα αντλήσουν παραδείγματα για τις ασκήσεις τους. Ο διδάσκων θα βρει πληροφοριακό υλικό στο σχετικό σύνδεσμο.

Ο ίδιος ο διδάσκων θα πρέπει να  γνωρίζει όσο το δυνατόν καλύτερα τις δυνατότητες και εργαλεία των προγραμμάτων που θα χρησιμοποιηθούν στην τάξη, ώστε να μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά τους μαθητές του, ακόμα και να αλλάξει κάποια δεδομένα, αν παραστεί ανάγκη. Σε αυτό το σημείο ας επισημάνουμε ότι για τη δημιουργία των ασκήσεων αντιστοίχισης οι οποίες περιλαμβάνονται στο φύλλο εργασίας έχει χρησιμοποιηθεί το Εργαλείο της Κοινής Νέας Ελληνικής που προσφέρει ο Ηλεκτρονικός Κόμβος. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει στον διδάσκοντα να δημιουργήσει τις δικές του ασκήσεις, αλλά απαιτείται ιδιαίτερη εξοικείωση με τη χρήση του, προκειμένου να αξιοποιηθούν όλες του οι δυνατότητες.

Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο χρόνος που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί η συμπλήρωση του φύλλου εργασίας είναι ενδεικτικός και επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες. Γι' αυτό προτείνεται ο διδάσκων, λαμβάνοντας υπόψη του τη φυσιογνωμία του τμήματός του, να επιλέξει τον αριθμό των ασκήσεων αλλά και τις ασκήσεις που τελικά θα δώσει.

Τέλος, με ανάλογη τροποποίηση του σεναρίου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία της ενότητας αυτής το εκπαιδευτικό λογισμικό «Γλώσσα η Ελληνική – Οι περιπέτειες των λέξεων» που σχεδίασε και υλοποίησε του Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου για το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στο πλαίσιο του 2^ου Κ.Π.Σ./Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.. Το λογισμικό αυτό απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ενότητες για τη διδασκαλία των φαινομένων της κυριολεξίας και της μεταφοράς με παραδείγματα και ασκήσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Πριν αρχίσει η διδακτική ώρα, ο διδάσκων θα πρέπει να έχει αποθηκεύσει στους υπολογιστές το αρχείο ''diafimisi.tif'', το οποίο περιέχει τη διαφήμιση που αρχικά βλέπουν οι μαθητές, καθώς και το αρχείο ''xairetismos.jpeg'', το οποίο αξιοποιείται στην άσκηση Ε του φύλλου εργασίας.
Για να δεις τα φύλλα εργασίας πάτησε εδώ

2. Mία διδακτική πρόταση για τη Νεοελληνική Γλώσσα στο Γυμνάσιο με ΤΠΕ

Ασκιανάκη Κυριακή     Βιολέτης Αναστάσιος  Φιλόλογος, Msc στις ΤΠΕ,  Οικονομολόγος  Επιμορφώτρια                     t.violetis@gmail.com  kaskianak@sch.gr kiaskian@gmail.com

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στα πλαίσια του Διαθεματικού Ενιαίου Προγράμματος Σπουδών προβάλλει την επικοινωνιακή προσέγγιση και την εμπλοκή των μαθητών σε αυθεντικές συνθήκες επικοινωνίας. Οι μαθητές καλούνται να κάνουν παραγωγή λόγου, να γνωρίσουν και να δημιουργήσουν πολυτροπικά κείμενα και να μελετήσουν τις δομές της Γλώσσας μέσα από το γραπτό και προφορικό λόγο. Η ένταξη και αξιοποίηση των  Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας  στη διδακτική πράξη διευρύνει στο σημείο αυτό τις δυνατότητες της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα και κυρίως στο μάθημα της Γλώσσας. Η χρήση του Διαδικτύου εμπλουτίζει το μαθησιακό υλικό, παρέχει στους μαθητές πλήθος πολυτροπικών κειμένων και κινεί το ενδιαφέρον τους.

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται ένα  σενάριο διδασκαλίας  της Νεοελληνικής Γλώσσας  στην Α΄ Γυμνασίου με χρήση του Διαδικτύου. Οι μαθητές μέσα από βιωματικούς ρόλους αντλούν πληροφοριακό υλικό από το Διαδίκτυο για τη δημιουργική σύνθεση δομημένης αφήγησης και περιγραφής.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: διαθεματικότητα, Διαδίκτυο, βιωματικότητα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η γλώσσα αποτελεί ένα ζωντανό και δυναμικό οργανισμό που βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τα κοινωνικά δεδομένα. Ο γραπτός λόγος χρησιμοποιεί πολλούς σημειωτικούς τρόπους καθώς η χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας δίνει άπειρες δυνατότητες χρήσης εικόνων στατικών ή κινούμενων, ήχων, γραφημάτων  κτλ., τα οποία διατίθενται άφθονα από το Διαδίκτυο. Έτσι τα γραπτά κείμενα εμπλουτίζονται και γίνονται πολυτροπικά. Το σύγχρονο επικοινωνιακό τοπίο χαρακτηρίζεται από τη μίξη πολλών  τρόπων επικοινωνίας (Κουτσογιάννης, 2005). Ο σημερινός εγγράμματος άνθρωπος θα πρέπει να είναι σε θέση να παράγει, να κατανοεί και να επεξεργάζεται με κριτικό τρόπο κείμενα γραπτού, προφορικού και ηλεκτρονικού λόγου, καθώς επίσης και πολυτροπικά κείμενα (κείμενα που δεν είναι μόνο γλωσσικά, αλλά διαμορφώνονται με την αξιοποίηση και άλλων σημειωτικών συστημάτων). Τα παραπάνω δεδομένα δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη τη διδακτική του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας στα σχολεία. Το ενδιαφέρον κατά τη διδασκαλία εστιάζεται πλέον κυρίως στο κείμενο και όχι στη λέξη ή στην πρόταση. Μελετάται το περικείμενο, δηλαδή ο πομπός, ο δέκτης, ο τόπος και ο χρόνος παραγωγής και χρήσης του κειμένου και γενικά οι συνθήκες επικοινωνίας. Η μορφή του κειμένου δεν είναι πάντοτε στατική. Η  υπερκειμενική  (hypertext) δομή των ιστοσελίδων απαιτεί ένα δυναμικό αναγνώστη που αλληλεπιδρά με το κείμενο.

Το ενδιαφέρον λοιπόν έχει μετατεθεί από την παραδοσιακή γραμματική στη «γραμματική του κειμένου» (Νέζη  & Σεφερλή, 2005).

Η ένταξη και αξιοποίηση των ΤΠΕ στα φιλολογικά μαθήματα και κυρίως η χρήση  του Διαδικτύου έρχεται να ενισχύσει την τάση αυτή. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα του Διαδικτύου για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι η δυνατότητα δημιουργίας πραγματικών περιστάσεων επικοινωνίας, η δυνατότητα εύρεσης ποικίλου γλωσσικού υλικού και η δυνατότητα λειτουργικής διεύρυνσης του γραμματισμού. Αυτό σημαίνει πως βασικές δεξιότητες που καλλιεργούνται στο μάθημα της γλωσσικής διδασκαλίας είναι η ευχέρεια στην αναζήτηση πληροφοριών, η κριτική αποτίμηση και η αξιοποίησή τους κατά τη σύνθεση κειμένων, δηλαδή ο τεχνολογικός γραμματισμός.

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται ένα  σενάριο διδασκαλίας με της Νεοελληνικής Γλώσσας  στην Α΄ Γυμνασίου με χρήση του Διαδικτύου. Οι μαθητές μέσα από βιωματικούς ρόλους αντλούν πληροφοριακό υλικό από το Διαδίκτυο για τη δημιουργική σύνθεση δομημένης αφήγησης και περιγραφής και για τη μελέτη των μορφών και της λειτουργίας  του ρήματος στο γραπτό λόγο.

          ΕΝΑ ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Η ΒΑΣΙΚΗ

          ΙΔΕΑ

  Το σενάριο υλοποιείται στα πλαίσια ενός project στην Α΄ Γυμνασίου με θέμα «Προστατεύω τον τόπο μου».  Οι μαθητές μίας περιοχής καλούνται να  οργανώσουν μία  εκδήλωση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής τους. Αντλούν από το Διαδίκτυο πληροφοριακό υλικό για την ιστορία και το φυσικό περιβάλλον του τόπου τους μέσα από ρόλους που αναλαμβάνουν. Καλούνται  να παρουσιάσουν το υλικό τους με ηλεκτρονική μορφή. Αξιοποιούνται πληροφορίες από το Διαδίκτυο με στόχο  τη δημιουργική σύνθεση δομημένης αφήγησης και περιγραφής. Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος επιτρέπει στους μαθητές να συντάξουν κείμενα  με ρήματα σε όλους τους χρόνους, παρελθοντικούς, παροντικούς και μελλοντικούς. Η προστασία ενός τόπου βασίζεται στη μελέτη της ιστορίας του, την οποία καλούνται να παρουσιάσουν οι μαθητές σε κείμενο με ρήματα παρελθοντικού χρόνου. Η έρευνα για το παρόν οδηγεί στη σύνταξη κειμένου, το οποίο παρουσιάζει τη δεδομένη κατάσταση ενός τόπου  με ρήματα παροντικά, ενώ ο σχεδιασμός των μελλοντικών δράσεων και ενεργειών βασίζεται σε ρήματα μελλοντικών χρόνων. Η παρουσίαση τοπίων και μνημείων οδηγεί τους μαθητές σε περιγραφικά κείμενα, ενώ ό,τι σχετίζεται με δράση οδηγεί σε αφηγηματικά περιεχόμενα.

       ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ    

       ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Το παρόν σενάριο σχετίζεται με ενότητες από το βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄ Γυμνασίου. Συγκεκριμένα ως προς τα γραμματικοσυντακτικά μελετώνται οι μορφές (παρεπόμενα) του ρήματος και η λειτουργία τους από την 5^η Ενότητα, Κεφάλαιο Β. Το ρήμα (παράγραφοι Β1 έως και Β3). Ως προς την παραγωγή λόγου αξιοποιείται η αφήγηση από την 3^η Ενότητα  με θεματικό κύκλο από την ενότητα 10 «Γνωρίζω τον τόπο μου  και τον πολιτισμό του» και η περιγραφή από την ίδια ενότητα .

Το σενάριο αφορά στα παρακάτω γνωστικά αντικείμενα, κάτι που φανερώνει και το διαθεματικό του χαρακτήρα.

·         Γλώσσα

·         Ιστορία

·         Αισθητική Αγωγή

·         Πληροφορική

 

       ΣΤΟΧΟΙ

Οι επιδιωκόμενοι  γνωστικοί στόχοι μέσα από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα  είναι οι μαθητές να μάθουν να  αναγνωρίζουν τις  μορφές  (παρεπόμενα) και τη λειτουργία του ρήματος μέσα στο  λόγο και να  κατανοήσουν το ρόλο του χρόνου του ρήματος στο γραπτό λόγο. Επίσης μπορούν να αντιληφθούν ότι υπάρχουν διαφορετικά είδη γραπτού λόγου και να  διακρίνουν τον περιγραφικό και αφηγηματικό τρόπο και κυρίως τα  βασικά στοιχεία και τις τεχνικές της αφήγησης (ανάπτυξη της αφηγηματικής ικανότητας). Επιπλέον  ασκούνται στην οργάνωση μιας περιγραφής.

Στον παιδαγωγικό τομέα οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν την συνεργασία και το ομαδικό  πνεύμα, να καλλιεργήσουν την έκφρασή τους  και να ανταλλάξουν ιδέες, να καλλιεργήσουν διερευνητικές δεξιότητες και να εμπλακούν σε δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης στα πλαίσια της  ανατροφοδότησης.

       Σχετικά με τη χρήση των ΤΠΕ οι μαθητές αναζητούν, αξιολογούν και επιλέγουν πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Τέλος μπορούν να δημιουργήσουν διαφορετικές  αναπαραστάσεις της αφήγησης (κείμενο) με τη χρήση εικόνων, κτλ.

       ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ενδιαφέρει οι μαθητές να εργαστούν ομαδικά με βάση τον προσωπικό ρυθμό μάθησης και την αλληλεπίδραση με το μαθησιακό περιβάλλον. Οικοδομούν τη γνώση αξιοποιώντας τις ιδιαίτερες κλίσεις και ανάγκες τους. Μέσα από το σενάριο αυτό οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να ενεργοποιηθούν και να αναπτύξουν τη δημιουργική τους ικανότητα «που συντελείται τόσο με την κατανόηση, επεξεργασία και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου, όσο και με τη βαθύτερη σχέση τους με τα κείμενα…..»(Δ.Ε.Π.Π.Σ., 2002). Μπορούν επίσης να «συνειδητοποιήσουν και να οργανώσουν τις δομές της γλώσσας………….»(Δ.Ε.Π.Π.Σ., 2002). H γνώση οικοδομείται σταδιακά και οι γλωσσικές δεξιότητες καλλιεργούνται σε αυθεντικές επικοινωνιακές καταστάσεις. Οι μαθητές λειτουργούν βιωματικά, καθώς αναλαμβάνουν ρόλους και  εργάζονται ομαδικά.

 Ο εκπαιδευτικός από την άλλη βάζει τους μαθητές να εργαστούν σε ομάδες και τους υποστηρίζει σε όλη τη διάρκεια  της υλοποίησης του σεναρίου. Ο εκπαιδευτικός δεν αποτελεί την αυθεντία, αλλά γίνεται ο σχεδιαστής του μαθήματος και ο οργανωτής. Καθοδηγεί, συμβουλεύει, όταν του ζητηθεί και όταν ο ίδιος αντιληφθεί ότι οι μαθητές αποπροσανατολίζονται από το στόχο τους. Ενθαρρύνει το διάλογο και υποστηρίζει την όλη διαδικασία. Με τη χρήση των ΤΠΕ ο φιλόλογος αποκτά ουσιαστικό ρόλο. Γίνεται τελικά υποκινητής, συνεργάτης , συμ-μαθητής , αν θέλει να παράγει μαθητές «εγγράμματους στην πληροφορία» (Balley & Lumley , 1999).

Προσπαθεί να αξιοποιήσει την αρχή της αυτενέργειας, της εποπτικότητας, της παιδοκεντρικότητας , της εγγύτητας προς την πράξη, της κοινωνικότητας και της κριτικής ικανότητας.  Κατά την ευρετική μάθηση η όλη μαθησιακή διαδικασία κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας μοιράζεται μεταξύ δασκάλου και μαθητών (Μπασέτας, 2002).

 Όσον αφορά τη διδακτική μεθοδολογία του μαθήματος αυτή στηρίζεται στην  κειμενοκεντρική διάσταση της γλωσσικής διδασκαλίας (Δ.Ε.Π.Π.Σ., 2002) και διέπεται από τις βασικές αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης της γλώσσας, της κειμενολογίας και της διαθεματικότητας.

Δίνεται βάρος στις ερευνητικές εργασίες των μαθητών ανά ομάδες, στην ανάπτυξη διαλόγου, στην εξατομικευμένη διδασκαλία μέσα όμως  από τις ομάδες και στην νέα δυναμική των σχέσεων που αναπτύσσεται με τη διδασκαλία με τις ΤΠΕ.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ  ΣΤΗ  ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ

Το συγκεκριμένο project μπορεί να υλοποιηθεί στα πλαίσια ενός διαθεματικού προγράμματος το οποίο μπορεί να υλοποιηθεί στο δεύτερο εξάμηνο της σχολικής χρονιάς με θέμα «Ο τόπος μου» ή « Προστατεύω και γνωρίζω τον τόπο μου». Στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να υλοποιηθεί στα πλαίσια ενός περιβαλλοντικού προγράμματος σε συνεργασία και με τοπικούς φορείς. Εναλλακτικά ο εκπαιδευτικός περιορίζοντας τις δραστηριότητες  μπορεί να το υλοποιήσει σε ένα δίωρο εστιάζοντας σε ένα θέμα (π.χ. αφήγηση). Ο χώρος υλοποίησης είναι το σχολικό εργαστήριο σε συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής.

Στα πλαίσια ένταξής του σε κάποιο πρόγραμμα (π.χ. Ευέλικτη ζώνη)  προτείνεται να δίνονται συνεχόμενα δίωρα με κατάλληλη προσαρμογή του ωρολογίου προγράμματος. Οι μαθητές εργάζονται επίσης σε ομάδες των τριών και σε ώρες εκτός σχολικού προγράμματος, εφόσον υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

Ο εκπαιδευτικός φροντίζει στις ομάδες να υπάρχουν μαθητές διαφορετικών επιδόσεων, ώστε να επιτυγχάνεται αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση (Ματσαγγούρας, 1998). Επειδή ο αριθμός των μαθητών ενός τμήματος είναι συνήθως μεγαλύτερος, μπορούν να επεξεργαστούν το ίδιο θέμα δύο ή και τρεις ομάδες.

       ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Η όλη δραστηριότητα αποτελείται από πέντε (5) επιμέρους φάσεις. Η προτεινόμενη κατανομή των ωρών ανά φάση είναι ως εξής:

Α΄ Φάση και Β΄ Φάση: Ένα   δίωρο (02)

Γ΄  Φάση: Μία (01) ώρα

Δ^΄ Φάση: Ένα δίωρο (02)

Ε΄ Φάση: Μία (01) ώρα

Οι δραστηριότητες σε κάθε φάση είναι διαφορετικές. Στην πρώτη φάση γίνεται ο χωρισμός  των ομάδων, στη δεύτερη η συλλογή υλικού και η σύνταξη κειμένου. Στην επόμενη φάση οι μαθητές επεξεργάζονται τα ρήματα και χαρακτηρίζουν το κείμενο ως αφηγηματικό ή περιγραφικό. Κατά την τέταρτη φάση οι μαθητές ανταλλάσσουν αρχεία και εμπλέκονται σε διαδικασίες σύγκρισης των  ρημάτων και τελικής αξιολόγησης. Tέλος κατά την πέμπτη φάση γίνεται η παρουσίαση των εργασιών.

       A΄ ΦΑΣΗ: ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ -ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Κατά την πρώτη φάση του σεναρίου οι μαθητές ενημερώνονται για το θέμα και το συνδιαμορφώνουν με τους εκπαιδευτικούς. Θα ετοιμαστεί μία εκδήλωση για την προστασία του περιβάλλοντος και οι μαθητές θέλουν να ετοιμάσουν ένα μικρό θεατρικό σκετσάκι.  Η υπόθεση είναι για μία περιοχή στην οποία κάποιες κατασκευαστικές εταιρίες πρόκειται να χτίσουν ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Οι μαθητές υποδύονται διάφορους ρόλους, ώστε μέσα από τους ρόλους αυτούς να αναδείξουν τα προβλήματα που προκύπτουν από τέτοιες αποφάσεις. Στη συνέχεια χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες των τριών ατόμων.

Είναι, επομένως, απαραίτητο να εξηγηθεί εξαρχής πως το θέμα «Προστατεύω τον τόπο μου» επιλέγεται, επειδή θα επιτρέψει στους μαθητές να συντάξουν κείμενα σε όλους τους χρόνους, παρελθοντικούς, παροντικούς και μελλοντικούς. Οι ομάδες είναι των ιστορικών αρχαιολόγων, των οικολόγων, των εκπροσώπων κατασκευαστικών εταιρειών  και των κατοίκων της συγκεκριμένης περιοχής.

Ενδοομαδικά γίνεται διανομή ρόλων.  Αν και οι ομάδες είναι λίγων ατόμων προτείνεται να δοθούν ρόλοι,  όπως του συντονιστή κτλ. σε κάθε ομάδα.

Β΄ ΦΑΣΗ: ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ – ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΟΜΑΔΑ 1^η – ΟΙ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ –ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ

Οι μαθητές της ομάδας αυτής αντλούν πληροφοριακό υλικό για την ιστορία του τόπου τους από το  Διαδίκτυο. Μελετούν τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους που ίσως υπάρχουν στην  περιοχή και παρουσιάζουν σε ένα αρχείο word ένα κείμενο γραμμένο σε  

ρήματα παρελθοντικού τύπου. Συζητούν αν το κείμενό τους είναι περιγραφικό ή αφηγηματικό και ορίζουν τους άξονες συγγραφής του κειμένου. Συζητούν για τους άξονες αφήγησης και περιγραφής με βάση και τους πίνακες του σχολικού εγχειριδίου της Νεοελληνικής Γλώσσας ).

Η Α΄ και Β΄ Φάση γίνονται μαζί, καθώς  η πρώτη φάση είναι εισαγωγική.

Η άντληση πληροφορίας γίνεται από

·         Το δικτυακό τόπο του δήμου τους. Συνήθως εκεί υπάρχει πληροφοριακό υλικό για την ιστορία και τα μνημεία - αρχαιολογικούς χώρους του τόπου τους.

·         Το δικτυακό τόπο του Υπουργείου Πολιτισμού   http://www.culture.gr/war/index.jsp

·         Το δικτυακό τόπο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού http://www.ime.gr

ΟΜΑΔΑ 2^η - ΟΙ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ

Στην ομάδα αυτή οι μαθητές ως οικολόγοι ερευνούν στο Διαδίκτυο διάφορες οικολογικές οργανώσεις και αναζητούν προστατευόμενη περιοχή στον τόπο τους. Συλλέγουν εικονιστικό υλικό και γράφουν σε αρχείο word ένα κείμενο σχετικά με την παρούσα κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου τους και  τις μελλοντικές προτάσεις τους για την προστασία της περιοχής. Επιλέγει και αυτή η ομάδα τη σύνταξη περιγραφικού ή αφηγηματικού κειμένου.

Οι δικτυακοί τόποι που επισκέπτονται αφορούν στη δράση διάφορων οικολογικ.ών οργανώσεων.

http://www.arktouros.gr/home.htm

www.minenv.gr/1/12/121/12103/g12103000.html

http://www.ekby.gr

http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_Greek_Wetlands_el.html (Σχήμα 1)

http://students.auth.gr/ecology/ornithologikh

www.culture.gr/4/42/421/42106b/g42106b1.html

Σχήμα 1: http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_PP_map_el.html

ΟΜΑΔΑ 3^η  - ΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

Οι εκπρόσωποι των κατασκευαστικών εταιρειών προτείνουν σχέδια για την οικοδόμηση στην  περιοχή ξενοδοχειακής μονάδας και παρουσιάζουν τη μελλοντική εικόνα της περιοχής. Το κείμενό τους είναι γραμμένο με ρήματα σε χρόνο μελλοντικό. Χρησιμοποιούν αφήγηση ή περιγραφή.

Περιηγούνται στις διευθύνσεις

·         http://www.olimazi.eu/common/popup_article.php?articleid=10603

       Συναρμολογούμενο οικολογικό ξενοδοχείο

·         http://www.elgim.eu/content/view/11/1/lang,el/

       Ανώνυμη Κτηματική οικοδομική εταιρεία

·         http://www.enet.gr/online/online_print?id=6376124

       Σχετικό άρθρο από εφημερίδα

·         http://www.f1action.gr/afierwmaF1stinEllada.htm

       Δράση της ομάδας f1 σχετικά με τη δημιουργία  αυτοκινητοδρόμων και πίστας

       για αγώνες

ΟΜΑΔΑ 4^η- ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Οι κάτοικοι της περιοχής λαμβάνοντας υπόψη τους τις εργασίες και τις προτάσεις των άλλων ομάδων συντάσσουν ένα δικό τους κείμενο παρουσιάζοντας τις θέσεις τους για τη σημασία του τόπου τους και κρίνουν τις προτάσεις των υπολοίπων κάνοντας μία σύγκριση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα με αφηγηματικά ή περιγραφικά στοιχεία.

Πλοηγούνται στο δικτυακό τόπο του δήμου τους ή σε ηλεκτρονικές εφημερίδες της περιοχής τους .

Επίσης μπορούν να μπουν σε διευθύνσεις μεγάλων εφημερίδων και να πληκτρολογήσουν το όνομα της πόλης τους , για να δουν τι έχει γραφτεί στον Τύπο για την περιοχή τους.

Γ΄ ΦΑΣΗ : ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΡΗΜΑΤΩΝ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΩΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ Ή ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟ

Στη φάση αυτή κάθε ομάδα καταγράφει τους ρηματικούς τύπους που χρησιμοποίησε στο κείμενό της και τους κατηγοριοποιεί με βάση τα «παρεπόμενα» ενός ρήματος  (χρόνος, φωνή, συζυγία, αριθμός, πρόσωπο, αριθμός).

Η ομάδα Α΄ χρησιμοποίησε ρήματα παρελθοντικού χρόνου, η ομάδα Β΄ ρήματα κυρίως  παροντικού χρόνου και μελλοντικού χρόνου, η ομάδα Γ΄ μελλοντικού και η ομάδα Δ΄  αορίστου και μέλλοντα.

Δ΄ ΦΑΣΗ: ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΑΡΧΕΙΩΝ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙ-

ΚΩΝ ΤΥΠΩΝ

Οι μαθητές με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ανταλλάσσουν αρχεία και μελετούν τις εργασίες των άλλων. Συμπληρώνουν εκτός από τον δικό τους έναν άλλο Πίνακα με καταλήξεις των ρημάτων και συντάσσουν ένα κείμενο για τη λειτουργία του χρόνου του ρήματος, όπως τον έχουν αντιληφθεί από τα παραπάνω. Επίσης χαρακτηρίζουν τα κείμενα των άλλων ομάδων ως αφηγηματικά ή περιγραφικά.

Στη συνέχεια παρατίθενται ενδεικτικά δύο από  τα φύλλα  εργασίας που δίνονται στις δύο πρώτες ομάδες, την ομάδα των Ιστορικών – Αρχαιολόγων και την ομάδα των Οικολόγων. Η δομή παραμένει η ίδια για όλα τα φύλλα εργασίας και στις υπόλοιπες ομάδες. Σε αυτά η δραστηριότητα 1 προσφέρεται για τη συλλογή υλικού από το Διαδίκτυο,

η δραστηριότητα 2 γίνεται για να μελετήσουν οι μαθητές τα στοιχεία της περιγραφής και της αφήγησης και να κάνουν οι ίδιοι παραγωγή γραπτού λόγου, ενώ στην τελευταία μελετούν τις μορφές του ρήματος και εξασκούνται στην κατηγοριοποίηση με τη χρήση εργαλείων του Word.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

Ομάδα Α΄, Ιστορικοί - Αρχαιολόγοι

Ονοματεπώνυμα:………………………………………………………………………..

Τάξη:…………………………………………………………………………………….

Τμήμα:…………………………………………………………………………………..

Ημερομηνία:…………………………………………………………………………….

    Δραστηριότητες

1. Υποθέστε ότι είστε Ιστορικοί-Αρχαιολόγοι και θέλετε να συγκεντρώσετε υλικό με την Ιστορία και τα σημαντικότερα μνημεία του τόπου σας.

   α. Συγκεντρώστε στοιχεία για την ιστορία του τόπου σας. Περιηγηθείτε στους  παρακάτω δικτυακούς τόπους  και αντλήστε υλικό.

·         Ο  δικτυακός τόπος του δήμου σας .

·         Ο  δικτυακός τόπος του Υπουργείου Πολιτισμού   http://www.culture.gr/war/index.jsp

·         Ο  δικτυακός τόπος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού http://www.ime.gr

    β. Με βάση το υλικό που έχετε συλλέξει να συντάξετε ένα κείμενο που να παρουσιάζει με συντομία  την ιστορία του τόπου σας  και τα σημαντικότερα μνημεία της. Το κείμενό σας μπορεί να εμπλουτιστεί και με εικόνες  ή σχέδια από το Πρόγραμμα Ζωγραφικής της επιλογής σας.

       

Μελετήστε τους πίνακες του σχολικού εγχειριδίου της  Νεοελληνικής Γλώσσας σχετικά με την περιγραφή και την αφήγηση και επιλέξτε με ποιο είδος από αυτά θα συντάξετε το κείμενό σας .

  ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Ξαναδιαβάστε το κείμενό σας και καταγράψτε  τους ρηματικούς τύπους που χρησιμοποιήσατε.

Κατασκευάστε με τα εργαλεία του Word  έναν πίνακα και κατηγοριοποιήστε τα ρήματα αυτά  με βάση τα «παρεπόμενα» του (χρόνος, φωνή,  κτλ.).

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................  

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

Ομάδα Β΄ , Οικολόγοι

    Ονοματεπώνυμα:…………………………………………………………………………..

    Τάξη:……………………………………………………………………………………….

    Τμήμα:……………………………………………………………………………………..

    Ημερομηνία:……………………………………………………………………………….

   Δραστηριότητες

1.Υποθέστε ότι είστε Οικολόγοι  και θέλετε να συγκεντρώσετε υλικό για το φυσικό περιβάλλον του τόπου σας

 α. Περιηγηθείτε στους  παρακάτω δικτυακούς τόπους  και αντλήστε  σχετικό υλικό.

http://www.arktouros.gr/home.htm

www.minenv.gr/1/12/121/12103/g12103000.html

http://www.ekby.gr

http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_Greek_Wetlands_el.html

http://students.auth.gr/ecology/ornithologikh

www.culture.gr/4/42/421/42106b/g42106b1.html

β. Με βάση το υλικό που έχετε συλλέξει να συντάξετε ένα κείμενο που να παρουσιάζει με συντομία  την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής σας. Το κείμενό σας  θα πρέπει να περιλαμβάνει

·         παρουσίαση της μορφολογίας του εδάφους

·         πιθανούς βιότοπους και προστατευόμενες περιοχές

·         παρουσίαση των πιθανών δράσεων οικολογικών δράσεων στην περιοχή

·         παρουσίαση προτάσεων για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή .

Το κείμενό σας μπορεί να εμπλουτιστεί και με εικόνες ή σχέδια από το Πρόγραμμα Ζωγραφικής της επιλογής σας.

Μελετήστε τους πίνακες του σχολικού εγχειριδίου της  Νεοελληνικής Γλώσσας σχετικά με την περιγραφή και την αφήγηση και επιλέξτε με ποιο είδος από αυτά θα συντάξετε το κείμενό σας .

  ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Ξαναδιαβάστε το κέιμενό σας και καταγράψτε  τους ρηματικούς τύπους που χρησιμοποιήσατε.

Κατασκευάστε με τα εργαλεία του Word  έναν πίνακα και κατηγοριοποιήστε τα ρήματα αυτά  με βάση τα «παρεπόμενα» τους (χρόνος, φωνή,  κτλ.).

.................................................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………..

        ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ - ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

H παραπάνω διδακτική πρόταση μπορεί να αποτελέσει ένα κίνητρο για τη συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, ένα μάθημα από τα πιο απαιτητικά στο σχολικό πρόγραμμα και για τους περισσότερους μαθητές από τα πιο δύσκολα με βάση την εμπειρία μας. Οι μαθητές ιδιαίτερα του Γυμνασίου δυσκολεύονται να δομήσουν τη σκέψη τους και να συντάξουν σωστά το γραπτό λόγο. Μέσα όμως από αυθεντικές συνθήκες επικοινωνίας με τη χρήση του υπολογιστή  μπορούν να κινητοποιηθούν και να συμμετέχουν δημιουργικά. Το πρόγραμμα «Οδύσσεια» για την Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση έδειξε πως οι ΤΠΕ αποτελούν περιβάλλον που διευκολύνει τη συνεργατική και διερευνητική μάθηση καθώς και τη διαθεματική προσέγγιση. Δραστηριοποιούνται μαθητές που στην παραδοσιακή διδασκαλία παρέμεναν αδρανείς και επιπλέον ο υπολογιστής συμβάλλει στη δημιουργία αυθεντικών περιστάσεων επικοινωνίας συμβάλλοντας αποφασιστικά στην υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία (Κασκαντάμη, 2002).

Επιπλέον το μάθημα της Γλώσσας αντιμετωπίζεται διαθεματικά Στο σενάριο οι μαθητές εμπλέκουν και στοιχεία Ιστορίας, αφού μελετούν την ιστορία τόπων και φυσικά Πληροφορικής και  Αισθητικής Αγωγής, εμπλουτίζουν τα κείμενα τους με εικόνες και φροντίζουν τη μορφή των κειμένων αυτών. Τα στοιχεία της διαθεματικότητας είναι χρήσιμο να υπάρχουν στα σενάρια με ΤΠΕ, γιατί δίνουν δυνατότητες διασύνδεσης και σφαιρικής θεώρησης της γνώσης. Τα υπολογιστικά περιβάλλοντα χαρακτηρίζονται από τη διασυνδεσιμότητα της γνώσης (interconnectedness) (Κάββουρα στο Αγγελάκος & Κόκκινος, 2004). Οι δεξιότητες που καλλιεργούν αφορούν τόσο στο γνωστικό επίπεδο, όσο και στο ψυχοκινητικό ή το νοητικό. Υποστηρίζουν τη μάθηση πληροφοριών και γνώσεων (information), μπορούν δηλαδή να παρέχουν πλήθος πληροφοριακών στοιχείων που χρήζουν επεξεργασίας για την επίλυση μιας κατάστασης προβληματικής. Η μάθηση αυτή εκδηλώνεται με τη δυνατότητα να αναπαράγει  ο μαθητής προφορικά ή γραπτά μια σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων γεγονότων ή γνώσεων (Φλουρής, 1995). Άρα η δυνατότητα που παρέχει ο υπολογιστής για επεξεργασία της πληροφορίας, υποστηρίζει το μαθητή να προβεί και στη συσχέτιση και οργάνωση της πληροφορίας σε ευρύτερα σύνολα ή ενότητες  γνώσεων.

Με το παραπάνω σενάριο οι μαθητές πλοηγούνται στο Διαδίκτυο, συλλέγουν, αξιολογούν  και επεξεργάζονται σχετικό υλικό και μελετούν το ρόλο του ρήματος μέσα από αυθεντικά κείμενα. Εξασκούνται  στα στοιχεία της περιγραφής και της αφήγησης. Αναλαμβάνουν ρόλους στα  πλαίσιο της βιωματικής μάθησης. Τέλος καλούνται να συντάξουν οι ίδιοι κείμενα. Η διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας γίνεται ένα παιχνίδι ρόλων (role play) μέσω του οποίου οι μαθητές  επεξεργάζονται στοιχεία μορφής και περιεχομένου του κειμένου και μελετούν το ρόλο του ρήματος. Με τον τρόπο αυτό γίνεται αντιληπτό στους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου ότι το μάθημα της Γλώσσας μπορεί να γίνει  ένα δημιουργικό, ενδιαφέρον και άμεσα συνδεδεμένο με την καθημερινή ζωή και την επικοινωνία.

3. Πρόταση διδασκαλίας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ Γυμνασίου, που σχεδιάστηκε στο πλαίσιο της Επιμόρφωσης Β’ επιπέδου των Φιλολόγων στην Κοζάνη τον Ιούνιο 2008. (πολύ καλό)
                                 

Περιγραφικά κείμενα

1.Ταυτότητα
· Τίτλος: Διδασκαλία περιγραφικών κειμένων. Θέμα: Αγαπημένοι Ελληνικοί προορισμοί
· Δημιουργός: Διαμαντούλα Νάκα, ΠΕ2
· Πρόταση για διδασκαλία. Διαθεματική πρόταση διδασκαλίας, η οποία βασίζεται σε ομαδοσυνεργατική μάθηση Ο ρόλος του καθηγητή κατά τη διαδικασία του Σχεδίου είναι υποβοηθητικός και εμψυχωτικός στο πλαίσιο της ζώνης της επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky, 1978). Εκπονείται στο σχολικό εργαστήριο.
· Πεδίο, διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα: (Διαθεματική προσέγγιση με αφετηρία τη διδασκαλία του Β και Ε μέρους της 3ης ενότητας της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄ Γυμνασίου ).
· Τάξη: Α΄ Γυμνασίου.
· Χρονική διάρκεια που απαιτείται: 4 διδακτικές ώρες, σύμφωνα με ό,τι προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα.
· Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή: Οι μαθητές αρχικά θα χρησιμοποιήσουν γνώσεις επεξεργασίας κειμένου, και περιήγησης στο διαδίκτυο, που ήδη διαθέτουν. Προϋπόθεση όμως για την ολοκλήρωση της εργασίας είναι η εξοικείωση του διδάσκοντα με τη χρήση του blog ως εκπαιδευτικού εργαλείου και των μαθητών με την πλατφόρμα του blog. Γι’ αυτό θα απαιτηθεί η διάθεση μίας ώρας από το μάθημα πληροφορικής, κατά την οποία οι μαθητές θα μάθουν να συνδέονται σ΄ένα blog, να εισάγουν κείμενο και φωτογραφία, δημιουργώντας μια καινούρια ανάρτηση και τέλος να κάνουν σχόλια στο blog. Για να είναι εύκολη αυτή η διαδικασία, προτείνεται ο καθηγητής να έχει δημιουργήσει από πριν το blog της τάξης του και να έχειι δημιουργήσει οχτώ λογαριασμούς μελών – συγγραφέων, όσες και οι ομάδες που θα σχηματιστούν στο εργαστήριο. Ακόμη να έχει προηγηθεί εξάσκηση των μαθητών στην προσθήκη δημοσιεύσεων.
Τέλος όπου απαιτείται η χρήση ηλεκτρονικών λεξικών, η βοήθεια του καθηγητή θα είναι πολύτιμη.
· Τεχνολογικά εργαλεία - απαραίτητο υλικό
Εργαστήριο πληροφορικής με σύνδεση στο διαδίκτυο, δύο φύλλα εργασίας, εξοικείωση των μαθητών με την περιήγηση στο διαδίκτυο και τις μηχανές αναζήτησης, χρήση του επεξεργαστή κειμένου, χρήση του Blogger ή άλλου εξυπηρετητή για τη δημιουργία του blog.

2. Σύντομη περιγραφή (περίληψη)
Ξεκινώντας από τη διδασκαλία της περιγραφής οι μαθητές, αφού έρθουν σε επαφή με διάφορα είδη περιγραφικών κειμένων, εντοπίζουν με τη βοήθεια ενός φύλλου εργασίας (1) τα βασικά χαρακτηριστικά του περιγραφικού λόγου. Περιηγούμενοι σε διάφορους δικτυακούς τόπους οι μαθητές εισάγονται στην έννοια της πολυτροπικότητας και εφαρμόζουν όσα έμαθαν δημιουργώντας δικά τους περιγραφικά-πολυτροπικά κείμενα (φύλλο εργασίας (2), όπου παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους αγαπημένους προορισμούς διακοπών. Τέλος οι μαθητές καλούνται να διαφημίσουν την ιδέα του blogging στο σχολείο παρουσιάζοντας την εργασία τους και χρησιμοποιώντας επιχειρήματα για τα πλεονεκτήματα ενός blog στο σχολείο.

3. α. Σκεπτικό-Σκοπός
Βασικός σκοπός του προτεινόμενου σχεδίου της εργασίας είναι η διδασκαλία των περιγραφικών κειμένων με τη βοήθεια των Τ.Π.Ε. Με αυτή την πρόταση επιδιώκεται να αναδειχθεί η περιγραφή ως ένα ξεχωριστό κειμενικό είδος και το blog ως μία σύγχρονη μορφή επικοινωνίας και να συνδυαστούν αυτά τα δύο μέσα από τα πολυτροπικά κείμενα που θα δημιουργήσουν και θα αναρτήσουν οι μαθητές. Έτσι οι μαθητές ασχολούνται τόσο με τον κλασικό όσο και με μια νέα μορφή γραμματισμού, τον ψηφιακό γραμματισμό, καθώς ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως μέσο ενημέρωσης, επικοινωνίας, συγκέντρωσης υλικού και παραγωγής λόγου σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας.

3. β. Στόχοι.
· Να γνωρίσουν οι μαθητές διάφορα είδη περιγραφικών κειμένων (κλασικός γραμματισμός)
· Να εξοικειωθούν με τη χρήση βάσεων δεδομένων, ηλεκτρονικών λεξικών και διαδικτυακών πηγών γενικότερα (ψηφιακός γραμματισμός)
· Να μπορούν να αναγνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά των περιγραφικών κειμένων και να καταλάβουν ότι αλλάζοντάς τα μπορούν να επηρεάσουν με διαφορετικό τρόπο τους αποδέκτες των κειμένων (κριτικός γραμματισμός).
· Να αντιληφθούν πως η κατανόηση και η κατασκευή κειμένων δεν είναι διαδικασίες που γίνονται αυθαίρετα, αλλά συνδέονται άμεσα με σημαντικές δεξιότητες, όπως η χρήση της προϋπάρχουσας γνώσης, η αναζήτηση πληροφοριών από ποικίλες πηγές, η εφαρμογή στρατηγικών συγγραφής κειμένων κ.α. Γνωρίζοντας αυτό, να μπορούν μόνοι τους να υπολογίζουν αυτούς τους παράγοντες, για να φτιάχνουν καλύτερα κείμενα.(κριτικός γραμματισμός)
· Να μάθουν να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ, ώστε να παράγουν δικό τους έργο, με την παραγωγή συγκεκριμένου κειμενικού είδους στην προκείμενη περίπτωση, αξιοποιώντας τις νέες δυνατότητες που παρέχουν οι ΤΠΕ, μέσα στο πλαίσιο του νέου γραμματισμού, του Web 2.0. (νέος γραμματισμός και υποκειμενικότητα)
· Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον υπάρχοντα σχολικό χρόνο και χώρο (υποκειμενικότητα)
· Να ασκηθούν στον προφορικό λόγο με συγκεκριμένο θέμα, σε δοσμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, μετά από έρευνα και συζήτηση. (κλασικός γραμματισμός)
· Να κατανοήσουν πως μπορούν να φτάσουν στη μάθηση εργαζόμενοι σε διαφορετικά περιβάλλοντα κι όχι μόνο στην τάξη (π.χ. σε εργαστήριο Η/Υ). (υποκειμενικότητα)

3. γ. Παιδαγωγικές αρχές

· Ενεργός συμμετοχή, η μάθηση απαιτεί την ενεργό κι εποικοδομητική συμμετοχή του παιδιού και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βοηθούν τους/ τις μαθητές/ τριες να είναι ενεργοί στην τάξη και να θέτουν στόχους αξιοποιώντας τη διάθεση για διερεύνηση, κατανόηση και μάθηση.
· Σύνδεση των νέων πληροφοριών με τις προϋπάρχουσες γνώσεις, οι νέες γνώσεις δομούνται πάνω στη βάση των όσων ήδη καταλαβαίνουμε και πιστεύουμε.
· Χρήση στρατηγικών, οι άνθρωποι μαθαίνουν αξιοποιώντας αποτελεσματικές κι ευέλικτες στρατηγικές που τους βοηθούν να καταλάβουν, να σκέφτονται λογικά, να απομνημονεύουν και να λύνουν προβλήματα.
· Αναδόμηση της προϋπάρχουσας γνώσης, ορισμένες φορές η προϋπάρχουσα γνώση μπορεί να εμποδίσει το δρόμο προς τη μάθηση κάτι νέου. Οι μαθητές/ τριες πρέπει να μάθουν πώς να επιλύουν τις εσωτερικές αντιφάσεις και να αναδομούν τις υπάρχουσες γνώσεις τους όταν αυτό είναι αναγκαίο.
· Καλλιέργεια των κινήτρων για μάθηση, η μάθηση επηρεάζεται καθοριστικά από την ύπαρξη κινήτρων για το μαθητή. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αποκτήσουν περισσότερα κίνητρα για μάθηση με τη συμπεριφορά και τα λεγόμενά τους.


4. Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης

1ο δίωρο
Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες των τριών αφού μελετήσουν μια πρώτη σειρά κειμένων, τα οποία επιλέχτηκαν από τον καθηγητή, από το Διαδίκτυο, ώστε να καλύπτουν διάφορα είδη περιγραφής, καλούνται να βρουν το θέμα, το είδος του περιγραφικού κειμένου, το σκοπό της περιγραφής και να διακρίνουν την υποκειμενική από την αντικειμενική περιγραφή. Στη συνέχεια κατά ομάδες επεξεργάζονται κείμενα του διαδικτύου περιγραφικά και πολυτροπικά που επιλέχτηκαν από το περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα, ακολουθώντας τα βήματα που περιγράφονται στο Φύλλο εργασίας 1. Εδώ επιλέχτηκε η μέθοδος της καθοδηγούμενης ανακάλυψης, καθώς οι μαθητές ακολουθώντας μία πορεία ανάλυσης, βοηθούνται να εντοπίσουν τα πιο σημαντικά στοιχεία ενός περιγραφικού κειμένου (δομή, γλώσσα, οπτική γωνία), χωρίς να «χαθούν» μέσα στο Διαδίκτυο και να σπαταληθεί ο πολύτιμος διδακτικός χρόνος σε άγονες αναζητήσεις. Εξάλλου η ηλικία των μαθητών απαιτεί μία σταδιακή προσέγγιση στη χρήση των ΤΠΕ στην καθημερινή διδασκαλία. Ο ρόλος του καθηγητή σ’ όλη τη διάρκεια της επεξεργασίας του κειμένου είναι καθοδηγητικός και συμβουλευτικός, καθώς ενδέχεται οι μαθητές να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη χρήση των ηλεκτρονικών λεξικών. Αφού οι μαθητές απαντήσουν στις ερωτήσεις, ανακοινώνουν στην υπόλοιπη τάξη τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν και συμπληρώνουν όλοι μαζί έναν πίνακα με τα βασικά χαρακτηριστικά της περιγραφής ενός τοπίου.

2ο δίωρο
Οι μαθητές επιλέγουν έναν τόπο που αποτελεί γι’ αυτούς αγαπητό προορισμό διακοπών και που θα ήθελαν να τον συστήσουν και σε άλλους συμμαθητές τους.
Ο στόχος είναι να γράψουν ένα ωραίο περιγραφικό κείμενο παίρνοντας αφορμή από μια φωτογραφία αυτού του τόπου που θα βρουν στο διαδίκτυο. Αφού συμπληρώσουν το Φύλλο Εργασίας 2 και ολοκληρώσουν όλες οι ομάδες τα κείμενά τους, αναρτούν κείμενα και φωτογραφίες στο blog που έχει ήδη δημιουργηθεί στο μάθημα της Πληροφορικής με τη βοήθεια του καθηγητή και με τη χρήση ενός λογαριασμού e-mail, που θα έχει δημιουργηθεί ειδικά για την τάξη. Οι ομάδες διαβάζουν τα κείμενα των άλλων και τα σχολιάζουν προφορικά. Ιδιαιτέρως προσέχουν αν συναντούνται τα στοιχεία που είχαν χαρακτηριστεί σημαντικά στις οδηγίες του φύλλου εργασίας. Ως εργασία τους ανατίθεται να επαναλάβουν την ίδια διαδικασία ατομικά ο καθένας και να σχολιάσουν γραπτά στις εργασίες των άλλων, χρησιμοποιώντας το Σχολικό εργαστήριο Η/Υ, τους υπολογιστές της Σχολικής Βιβλιοθήκης ή και τους προσωπικούς τους υπολογιστές . Έτσι θα δημιουργηθεί μια μεγάλη ενότητα στο blog με τις περιγραφές - προτάσεις των παιδιών για διακοπές και εκδρομές

Followup
Τις επόμενες διδακτικές ώρες κατά τις οποίες θα διδαχτούν η αφήγηση και το επιχείρημα στην ίδια τάξη μπορεί να οργανωθεί η εξής δραστηριότητα δραματοποίησης: Οι μαθητές μοιρασμένοι σε ομάδες οργανώνουν μια τηλεοπτική συζήτηση όπου θα μιλήσουν για την εμπειρία που είχαν με το blog, για τις επιλογές που έκαναν στις αναρτήσεις τους και για το αν είναι τελικά υπέρ ή κατά αυτού του μέσου επικοινωνίας (αφήγηση - επιχείρημα - καλλιέργεια προφορικού λόγου). Η συζήτηση βιντεοσκοπείται από μαθητές και αναρτάται και αυτή στο blog. Αυτή βέβαια η δραστηριότητα μπορεί να οργανωθεί και σαν ένα νέο project.

6. Άλλες εκδοχές
Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ένα blog, τότε οι μαθητές μπορούν απλά να δημιουργήσουν έγγραφα Word και οι εργασίες να εκτυπωθούν και να αναρτηθούν στον πίνακα της τάξης.

7. Κριτική

Πρόταση

8. Βιβλιογραφία

• Νίκος Γρηγοριάδης, Το δημιουργικό γράψιμο, η τέχνη και η τεχνική του. Εκθέσεις, εκδ. Κώδικας,
• Στέλλα Βοσνιάδου, Αρθρο: Πως μαθαίνουν οι μαθητές http://www.mathsforyou.gr/ARTHRA/DID-Pos_math_mathites.pdf
• Γιάννης Παπαθανασίου, Άρθρο: Α’ Γυμνασίου, Νεοελληνική Γλώσσα, 3η ενότητα ή με μια λέξη το χάος http://glwssa.blogspot.com/2007/01/3.html
• Α. Μάνθου, Διδακτική Παρέμβαση με Στόχο τη Διδασκαλία της Περιγραφής με τη Χρήση Τ.Π.Ε.http://www.epyna.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1685
• Σαραφίδου Τριανταφυλλιά, Καλλιέργεια του γραπτού λόγου μέσα από την ανάγνωση κειμένων και προτάσεις για συλλογική συγγραφή γραπτών κειμένων στο σχολείο: το γλωσσικό εργαστήριο. http://alex.eled.duth.gr/eled/conf/sarafidou/9.HTM

Για την εργασία των μαθητών χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω διαδικτυακοί τόποι:

• http://www.komvos.edu.gr/glwssa/logos_keimeno/2_1_2/geni1.htm
• http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/education/dokimes/enotita_a3/05.html
• http://elliniko-panorama.gr